________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १ उ०९ स.४ अन्यमतस्वरूपनिरूपणम् २८५ सिद्धत्वादिपर्यायाणामुत्पादाभाव एव स्यादिति भावः । 'तं जहा ' तद्यथा-' इह भवियाउयं च परभवियाउयं च ' इहभविकायुष्कं च परमविकायुष्कं च, तदेव स्पष्टयति-'जं समय ' इत्यादि । 'जं समयं इहभवियाउयं पकरेइ' यं समयमा. का यह है कि जिस तरह जीव आयुरूप पर्याय को करते समय ज्ञान सम्यक्त्व आदि अपनी पर्यायों करता है उस एक ही समय में उनके करने में कोई बाधा नहीं आती है क्यों कि वे उसकी पर्यायें हैं इसी प्रकार से एक ही जीव एक ही समय में दो आयुकर्मों का बंध करता है। इसमें भी कोई बाधा नहीं आती है । कारण-जैसे एक आयुकर्मका करना उसकी पर्याय है उसी प्रकारसे उसी समयमें दूसरी आयुकर्मका करना उसकी पर्याय है । इस कथनसे यह बात समझमें आ जाती है कि जीव ही अपनी पर्यायों का कर्ता है। यदि जीव अपनी पर्यायों का कर्ता न माना जावे तो फिर सिद्धत्व आदि पर्यायों का कभी उत्पाद ही नहीं हो सकने के कारण उनका अभाव ही हो जावेगा। इस दो आयुओं को एक समय में करने की बात को अब और विशेषरूप से स्फुट करने के लिये उन्हीं की तरफ से सूत्रकार कहते है कि-(तं जहा) उनके मन्तव्यानुसार एक ही समयमें एक ही जीव इन दो आयुओंको इस प्रकार से करता है (इह भवियाउयं च परभवियाउयं च) एक इसभव सम्बन्धी आयुको और दूसरी परभव सम्बन्धी आयुको । (जं समयं इहभवियाउयं તાત્પર્ય એ છે કે જેવી રીતે જે સમયે જીવ આયુષ્યરૂપ પર્યાયને કરતી વખતે જ્ઞાન સમ્યકત્વ વગેરે પિતાની પર્યાને પણ કરે છે–તો એ એક જ સમયે તે બધી પર્યાયે કરવામાં જેમ વધે નડતું નથી, કારણ કે તે તેની પર્યાય છે, એજ પ્રમાણે એક જ જીવ એક જ સમયે બે આયુષ્યને પણ બંધ કરે છે એમ કરવામાં કોઈ મુશ્કેલી નડતી નથી. કારણ કે એક આયુષ્ય કર્મ કરવું એ જેમ તેની પર્યાય છે, એ જ પ્રમાણે એજ સમયે બીજું આયુષ્યકર્મ કરવું એ પણ તેની પર્યાય જ છે. આ કથનથી એ વાત સ્પષ્ટ સમજાય છે કે જીવ પિતે જ પોતાની પર્યાને કર્તા છે. જે જીવને પિતાની પર્યાનો કર્તા માનવામાં ન આવે તે સિદ્ધત્વ વગેરે પર્યાની ક્યારેય પણ ઉત્પત્તિ ન થઈ શકવાને કારણે તેને અભાવ જ માન પડે. હવે બે આયુષ્ય એક જ સમયે ४२वान विषयतुं विशेष २५ष्टी४२६१ ४२१॥ माटे सूत्रा२ ४ छ ॐ (तं जहा ) અન્ય ધર્મીઓનાં કથનાનુસાર એક જ સમયે એક જ જીવ બે આયુષ્યને मध 20 शते ४२ छे-(इहभवियाउयं च परभवियाउयं च) मे 20 म सधा मायुध्यने। मने भीने ५२४१ सधी सायुज्यना मध (ज समयं इहभविया यं
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
