________________
भगवती सूत्रे
२४४
न वा लघुकान वा अगुरुलघुका किन्तु गुरुलघुकेति तृतीयभंगेनोत्तरम् । तथा मावश्यां प्रतीत्य चतुर्थपदेनागुरुलघुकरूपेण समाधानम्, एवमतिदेशेन नीलकापोततेजःपद्मशुक्ललेश्यास्वपि गुरुत्वलघुखादिकथनम् । दृष्टिदर्शनज्ञानाज्ञानसंज्ञासु चतुर्थपदेन गुरुत्वलघुत्वादीनां स्वीकारः । दृष्ट्यादयो न गुरुका नवा गुरुलघुका अपि तु अगुरुलघुका इति । अधस्तनानि चत्वारि शरीराणि औदारिक वैक्रियाहारकतैजसानि तृतीयपदेन गुरुलघुकरूपेण नेतव्यानीति शरीरगुरुलघुत्वयविचारः । कार्मणशरीरे चतुर्थपदेन अगुरुलघुकेन स्वीकारः, मनोयोग वाग्योगौ
गया है कि द्रव्यश्या की अपेक्षा से वह न गुरुक होती है, न लघुक होती है, और न अगुरुलघुक होती है किन्तु वह गुरुलघुक होती है । तथा भावलेश्या की अपेक्षा से वह अगुरुलघुक होती है । इसी प्रकार अतिदेश से नील, कापोत, तेजः, पद्म और शुक्ल इन लेश्याओं में भी गुरुत्व लघुत्व आदि का कथन कर लेना चाहिये । दृष्टि, दर्शन, ज्ञान, अज्ञान और संज्ञा इनमें चतुर्थ भंग को लेकर अगुरुलघुत्व को स्वीकृत किया गया है । दृष्ट्यादिक न गुरुक हैं, न लघुक हैं, और न गुरुलघुक भी हैं किन्तु अगुरुलघुक हैं । औदारिक, वैक्रिय, आहारक और तैजस ये चार शरीर न गुरुक है, न लघुक हैं और न अगुरुलघुक हैं किन्तु तृतीयभंग जो गुरुलघुक हैं उस स्वरूप हैं । इस तरह चार शरीर संबंधी गुरुलघुत्व का विचार हुआ है । कार्माण शरीर जो कि पांचमां शरीर है उसमें अगुरुलघुत्व माना गया है । मनोयोग और वचनयोग इन
ઉત્તર--દ્રવ્ય લૈશ્યાની અપેક્ષાએ તે ગુરુ હાતી નથી, લઘુ પણ હતી નથી, અગુરુલઘુ પણ હાતી નથી, પરન્તુ તે પ્રુરુલઘુ જ હાય છે. તથા ભાવ લેશ્યાની અપેક્ષાએ તે અગુરુલઘુ જ હાય છે એજ પ્રમાણે અતિદેશથી નીલ, કાપાત, તેજુ પદ્મ, અને શુકલ લેશ્યાએમાં પણ ગુરુત્વ લઘુત્વ વગેરેનું વર્ણની अ लेह मे. दृष्टि, दर्शन, ज्ञान, अज्ञान, अने संज्ञामां थोथा लांगानी અપેક્ષાએ અગુરુલઘુત્વના સ્વીકાર કરાયા છે. દૃષ્ટિ વગેરે ગુરુ પણ નથી, લઘુ પણ નથી, ગુરુલઘુ પણ નથી, પરન્તુ અગુરુલઘુ જ છે એમ બતાવવામાં આવ્યુ છે ઔદારિક, વૈક્રિય, આહારક અને તેજસ, એ ચાર શરીર ગુરુ પણ નથી, લઘુ પણ નથી, અગુરુલઘુ પણ નથી પરન્તુ ગુરુલઘુ જ છે. આ રીતે ત્યાં ત્રીજા ભાંગાને જ સ્વીકાર કર્યાં છે. પાંચમાં પ્રકારના કાર્માણ શરીરમાં અગુરુલઘુત્વ છે. આ રીતે કામણુ શરીરના વિષયમાં ચેાથા ભાંગાના સ્વીકાર કર્યાં છે. મનયાગ તથા વચનયાગને અનુરુલઘુ માનવામાં આવેલ છે. કાયયે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
