________________
२४२
भगवतीसूत्रे
लघुत्वं अगुरुलघुत्वमिति प्रश्नः । वैक्रियतैजसशरीरापेक्षया नो गुरुत्वं न वा लघुत्वम् किन्तु गुरुलघुत्वम्-न वा अगुरुलघुत्वम् । जीवं कार्मणशरीरं चाश्रिस्य नो गुरुका ना लघुका नो गुरुलघुकाः किन्तु अगुरुलघुका इत्युत्तरम् । पुद्गलास्तिकायः किं गुरुकः किं वा लघुकः किं वा गुरुलघुकः अगुरुलघुको वेति पुद्गलास्तिकायानां गुरुत्वलघुत्वविषयकः प्रश्नः । नो गुरुको न वा लघुकः किन्तु गुरुलघुकोपि पुद्गलास्तिकायः । अगुरुलघुकोऽपि पुद्गलास्तिकाय इत्युत्तरम् । केन कारणेन न गुरुत्वं न लघुत्वं किन्तु गुरुलघुत्वमपि अगुरुलघुत्वमपीति प्रश्नः । गुरु भी होते हैं और अगुरुलघु भी होते हैं ऐसा उत्तर दिया गया है। किस कारण से नारकजीवों में न गुरुता होती है अथवा न लघुता होती है किन्तु गुरुलघुता और अगुरुलघुता होती है ऐसा प्रश्न किया गया है।
और इसका उत्तर-वैक्रिय शरीर, तैजसशरीर की, अपेक्षा से उनमें न गुरुता होती है, न लघुता होती है और न अगुरुलघुता होती है किन्तु गुरुलघुता होती है । तथा जीव और कार्माण शरीर को आश्रित करके वे न गुरु होते हैं, न लघु होते हैं, न गुरुलघु होते हैं किन्तु अगुरुलघुक होते हैं ऐसा उत्तर दिया गया है । पुद्गलास्तिकाय गुरु होता है, अथवा क्या लघु होता है ? अथवा क्या गुरुलघु दोनों प्रकार का होता है या अगुरुलघु दोनों प्रकार का नहीं होता है ? ऐसा प्रश्न किया गया है। इसका उत्तर-न वह गुरु होता है, न वह लघु होता है किन्तु वह गुरुलघु भी होता है और अगुरुलघु भी होता है। किस कारण से वह गुरु नहीं होता है, लघु नहीं होता है किन्तु गुरुलघु भी होता है और अगु. લઘુ હોય છે. પ્રશ્ન-નારકમાં શા કારણે ગુરુતા અથવા લઘુતા હતી નથી, પણ ગુરુલઘુતા અને અગુરુલઘુતા હોય છે ?
ઉત્તર–વૈક્રિય શરીર અને તૈજસ શરીરની અપેક્ષાએ તેમનામાં ગુરુતા હોતી નથી, લઘુતા દેતી નથી. અને અગુરુલઘુતા પણ હતી નથી. પરંતુ ગુરુલઘુતા જ હોય છે. તથા જીવ અને કાર્માણ શરીરની અપેક્ષાએ તેઓ ગુરુ હેતા નથી, લઘુ હોતા નથી, ગુરુલઘુ પણ હોતા નથી, પરંતુ અગુરુલઘુ જ હોય છે. પદ્મલાસ્તિકાય શું ગુરુ હોય છે, લઘુ હોય છે, ગુરુલઘુ હોય છે કે અગુરુલઘુ હોય છે? આ પ્રકારને પ્રશ્ન પૂછળ્યો છે.
ઉત્તર–પુલાસ્તિકાય ગુરુ હેતું નથી, લઘુ હોતું નથી, પરંતુ ગુરુલઘુ હોય છે અને અગુરુલઘુ હોય છે.
પ્રશ્ન –શા કારણે પુલાસ્તિકાય ગુરુ હોતું નથી, લઘુ હેતું નથી, પણ ગુરુલઘુ હોય છે અને અગુરુલઘુ હોય છે ?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
