________________
१७२
भगवती सूत्रे
आदिज्जवणे पच्चायाए आविभवद ' यावत् आदेयवचनः प्रत्यायातश्चापि भवति, यदि तस्याशुभं कर्म नो बद्धं भवेत्तदा रूपादारभ्य स्वरपर्यन्तं सर्वशुभप्रशस्तमेव भवेत् समुन्नतञ्च स जीवः आदेयवचनः सन् मनुष्यत्वे समुत्पन्नो भवतीति, ' सेबं भंते सेवं भंते 'ति तदेवं भदन्त तदेवं भदन्त इति, हे मदन्त ! गर्भविषये येन प्रकारेण यद्वस्तु देवानुग्रियेण । कथितं तत् एवमेव सर्व सत्यमेव इत्युक्त्वा श्रमणं भगवन्तं महाबीरं वन्दते नमस्यति वन्दिला नमस्थित्वा च संयमेन तपसा आत्मानं भावयन् विहरतीति ॥ सू०५ ॥
44
पुट्ठाई " यह पद हेतुपरक पद है- आत्मा में कर्म बद्ध क्यों हुए तो इसका उत्तर यह (पुट्ठाई ) पद देता है - वह बताता है कि आत्माने पहिले इन्हें अपने ही योगादिरूप व्यापार से स्पर्श का विषयभूत बनाया थासो वे आत्मा के साथ चिपक गये। 'निधत्त' इस पद के विषय में विशेष विवरण मेरे बनाये हुए "मोक्खपद" में लिखा जा चुका है जिसका तात्पर्य यह है कि निघत जो कर्म होते हैं उनमें उद्धर्त्तता और अपवर्तता इन दो करणों के सिवाय दूसरे और करण कुछ भी नहीं कर सकते हैं । तथा जीव के साथ जो कर्म बद्ध हैं उनका कर्त्ता और कोई दूसरा जीव नहीं है किन्तु वही स्वयं आत्मा है कि जिसके साथ वे बद्ध हैं, यह बात
46
17 कडाइ पद प्रकट करता है । इससे यह बात सिद्धान्त की पुष्ट और स्पष्ट हो जाती है कि कर्मों को अपने साथ बद्ध करने में अधिकारी स्वयं आत्मा ही है । निकाचित वे कर्म होते हैं कि जिनमें कोई भी करण कुछ भी नहीं कर सकता है। मनुष्यगति, पंचेन्द्रियजाति, त्रस
66
હેતુપુરક પદ છે એટલે કે આત્માની સાથે કમ શા માટે યુદ્ધ થયા તે ઉત્તર આ पुट्ठाई ” यह आये छे. ते मे वात मतावे छे आत्माये પહેલાં પેાતાના જ ચેાગ વગેરે વ્યાપારથી તેમને ગ્રહણ કર્યા* અને તેથી તે हुर्भों आत्मानी साथै अधाया. " निघत्त" पहना विषयभां विशेष वर्णुन 'भोभપદ્મ ’’માં લખવામાં આવ્યું છે તેનું તાત્પ એ છે કે નિધત્ત કર્માંમાં, ઉદ્દતના અને અપવના એ એ સિવાયના કરણ કઇ પણ કરી શકતાં નથી, તથા જીવની સાથે જે ક ખદ્ધ હાય છે તેના કર્તા ખીજે કાઈ પણ જીવ હા નથી પણ સ્વય· આત્મા પાતે જ છે એજ વાત कडाइ " यह अउट हुरे छे. આથી સિદ્ધાંતની એ વાતને સમર્થન મળે છે કે કોને પેાતાની સાથે બહુ કરવામાં આત્મા પોતે જ અપરાધી હોય છે. જે ક ઉપર કોઇ પણ કરણની કોઇ પણ પ્રકારની અસર થતી નથી તે કને “ નિકાચિત ”ક કહે છે.
66
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨
