________________
१४४
भगवतीसूत्रे सर्वदैव भावात् गर्भोत्पत्तिसमयेपि जीवः शरीरवानेवेति तादृशशरीरद्वयापेक्षया सशरीरी समुत्पद्यते इति कथ्यते, एवमौदारिकवैक्रियाहारक-शरीरत्रयापेक्षया अशरीरीति कथ्यते उत्पत्तेः पूर्वमेतादृशशरीरत्रयसंबन्धस्याभावादिति ।
पूर्व शरीरेन्द्रियविषयकं वर्णनं कृतं साम्प्रतं शरीरेन्द्रियवत्त्वे आहारस्यावश्यकता भवेदित्याहारसूत्रमाह-'जीवे णे भंते ' इत्यादि । 'जीवे णं भंते ' जीवः खलु भदन्त ! 'गब्भ वक्कममाणे गर्भ व्युत्क्रामन् गर्ने समुत्पद्यमान इत्यर्थः, तप्पढमयाए' तत्पथमतया 'किं आहारं आहारेइ' कमाहारमाहरति ' तप्पढमयाए' ति, तस्य गर्भागमनस्य प्रथमतेति तत्पथमता, तया प्रथमतया गर्भे उत्पद्यमान एवेत्यर्थः, कमाहारमाहरति-गर्भे उत्पत्त्यनन्तरं कीदृशमाहारं प्रथमत आहरतीति प्रश्नाशयः । भगवानाइ-'गोयमे'त्यादि । ' गोयमा' हे गौतम ! 'माउओयं' मात्रोजः, ओजः
औदारिक, वैक्रियक, और आहारक इन तीन शरीरों की अपेक्षा जब की जाती है-तब गर्भ में उत्पन्न होते समय इन तीन शरीरों में से जीव के कोई भी शरीर नहीं होता है इस तरह गर्भ में उत्पन्न होते समय जीव के इनमें से कोई भी शरीर न होने के कारण "वह अशरीरी गर्भ में उत्पन्न होता है" यह कथन भी बन जाता है । ____ पहिले सूत्रकार ने इन्द्रिय और शरीर का वर्णन सूत्रों द्वारा कर ही दिया है। अब वे आहार का वर्णन करने के निमित्त आहारसूत्र का कथन करते हैं क्यों कि इन्द्रिय और शरीर से युक्तता होने पर जीव को आहार की आवश्यकता होती है (जीवे णं भंते ! गम्भं वक्कममाणे तप्पढमयाए किं आहारं आहारेइ ) हे भदन्त ! जीव जब गर्भ में उत्पन्न होता है तब वह सर्वप्रथम क्या खाता है ? अर्थात् कैसा आहार लेता है ? ( गोयमा ! माउओयं पिउसुक्कं तं तदुभयसंसिडें कलुसं, વિચારતા “જીવ ગર્ભમાં શરીર સહિત ઉત્પન્ન થાય છે” એ કથન બરાબર છે. તથા ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થતી વખતે જીવને ઔદારિક, વૈકયિક, અને આહારક ત્રણ એ શરીરમાંનું કઈ પણ શરીર હેતું નથી. એ દૃષ્ટિએ વિચાર કરતાં " ०१ गलभा मशरीश त्पन्न थाय छ" 22 ॐथन ५९ योग्य छ,”
પહેલાં સૂત્રકાર ઈન્દ્રિય અને શરીરનું વર્ણન સૂત્રે વડે કરી દીધું જ છે. હવે આહારનું વર્ણન કરવાને માટે તેઓ આહાર સૂત્રનું કથન કરે છે, કારણ કે ઇન્દ્રિયે અને શરીરથી યુક્ત એવા જીવને આહારની આવશ્યકતા રહે છે(जीवे णं भंते ! गब्भ वक्कममाणे तप्पढमयाए कि आहार आहारेइ ?) - વન ! જ્યારે જીવ ગર્ભમાં ઉત્પન્ન થાય છે, ત્યારે તે સૌથી પહેલાં શું ખાય છે? એટલે કે કેવો આહાર લે છે?
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૨