________________
____भगवतीसूत्रे शतकस्यावयवः । शास्त्राधिगमहेतुकविधिनाऽऽचार्येण शिष्यायोदिश्यते 'एतावान् भागोऽध्येतव्यः' एतद्रूपेण यः स उद्देशः, उद्देश एवोद्देशकः, अनया व्युत्पत्त्याऽध्ययनैकदेश एवोद्देशपदेन व्यपदिश्यते । एतान् दशविधानपि उद्देशान् सुखेन शिष्यो धारयेत् , तदर्थ तत्तदुद्देशगतप्रथमशब्दं गृहीत्वा दशानामपि प्रथमशतकोद्देशानां संग्रहार्थ संग्रहगाथामाह-" रायगिह" इत्यादि। मूलम्-"रायगिह चलण दुक्खे, कंखपओसे य पगइ पुढवीओ।
जावंते नेरइए, बाले गुरुए य चलणाओ ॥१॥" छाया-" राजगृहे चलनं दुःखं, काजामदोषश्च प्रकृतयः पृथिव्यः।
यावान् नैरयिको, बालो गुरुकश्च चलनानि । १।" हति, टीका-लुप्तसप्तमीकं पदम्, तेन राजगृह-तन्नामके नगरे भगवता श्रीवर्द्धमानस्वामिना दशानामप्युद्देशकानामर्थः प्रदर्शित इति । एवमन्यत्रापि यथेष्टविभक्तिशतक का ही एक अवयवरूप होता है। शास्त्रके अधिगम करने में कारणभूत विधिके अनुसार आचार्यके द्वारा शिष्यके लिये जो उपदिष्ट किया जाता है कि 'इतना भाग तुम पढो'इसीका नाम उद्देश अथवा-उद्देशक है। इस व्युत्पत्तिके अनुसार अध्ययनका एक देश ही उद्देश कहलाता है। इन दश प्रकारके भी उद्देशोंको शिष्यजन सुख से हृदयंगम कर सके, इस निमित्त उस उस उद्देशसंबंधी प्रथम शब्दको लेकर प्रथम शतकके उन १० दस ही उदेशोंको संग्रह करनेके लिये सूत्रकार इस संग्रहगाथा को कहते हैं-'रायगिह' इत्यादि।।
"रायगिह " यह पद लुप्तसप्तमीविभक्तिवाला है। इससे ऐसा संबंध लगाना चाहिये कि राजगृह नामके नगरमें भगवान श्री वर्धमान હોય છે. શાસ્ત્રને સમજી શકવાના કારણરૂપ વિધિ અનુસાર આચાર્ય દ્વારા શિષ્યને કહેવામાં આવે કે “આટલા ભાગનું તમે અધ્યયન કરે.” એટલા ભાગનું નામ ઉદ્દેશ અથવા ઉદ્દેશક છે. આ વ્યુત્પત્તિ પ્રમાણે અધ્યયનના એક દેશને (વિભાગને) જ ઉદ્દેશ કહે છે. આ દસ પ્રકારના ઉદ્દેશેને શિષ્ય સુખેથી હૃદયંગમ કરી શકે તે નિમિત્તે તે તે ઉદ્દેશને પહેલે શબ્દ લઈને પ્રથમ શતકના તે દસ ઉદ્દેશને સંગ્રહ કરવાને માટે સૂત્રકાર આ सह था छ–'रायगिह' त्यादि
“ रायगिह " पहभi सातमी विलातिना प्रत्ययनो सो५ थयेस छे. ते! એવો અર્થ થાય છે કે રાજગૃહ નામના નગરમાં ભગવાન શ્રી વર્ધમાન સ્વામીએ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
