________________
प्रमेयवन्द्रिकाटीका श०१ उ० ४ सू० ४ पुद्गलविवार:
,
वक्तव्यम् स्यात् वर्तमानकालस्यापि शाश्वतत्वमेव सदाभावात् । तदेवं वर्तमानकालस्य शाश्वतत्वं प्रसाध्यानागतकालस्यापि शाश्वतत्वं वक्तुमाह-' एस णं भंते पोले' इत्यादि । 'एस णं भंते' एष खलु भदन्त ! 'पोग्गले' पुद्गलः परमाणुरूपः 'अणामयं अगं सासयं समयं भविस्सतीति वत्तव्यं सिया' अनागते अनन्ते शाश्वते समये भविष्यतीति वक्तव्यं स्यात् एषः परमाणुरूपः पुनलोऽनागतेऽनन्ते शाश्वतेकाले भविष्यतीति एततु वक्तुं शक्येतेति प्रश्नः । भगवानाह - 'हंता गोयमे' -त्यादि, 'हंता गोयमा' हन्त गौतम ! 'तं चैव उच्चारयन्वं' तदेवोच्चारयितव्यम्, अर्थात् एष पुलोनागतेऽनन्ते शाश्वते काले भविष्यतीत्येतद् वक्तव्यं स्यात् भविष्यत्कास्यापि सर्वदाभावात् । अनेन रूपेण परमाणुपुद्गलस्य त्रिकालस्थायित्वं प्रदर्श्य स्कन्धपुद्गलस्यापि त्रिकालवृत्तित्वं दर्शयन्नाह - ' एवं खंधेणं' इत्यादि । 'एवं खंधेणं वि' हे भदंत ! यह पुल वर्तमान शाश्वत काल में है ? ऐसा कहा जा सकता है क्या? जिस प्रकार भूतकालमें सदाभाव होने के कारण शाश्वत है उसी प्रकार से वर्तमान कालमें भी शाश्वत है क्या । (हंता गोयमा ! तं चेवउच्चारे) हां गौतम पुद्दल वर्तमान शाश्वतकालमें है, ऐसा कहा जा सकता है। (एस णं भंते ! पोग्गले अणागयं अनंतं सासयं समयं भविस्स तीति वक्त्तव्वं सिया ? ) हे भदंत यह पुद्गल अनंत और शाश्वत भविष्यत् कालमें रहेगा ऐसा कहा जा सकता है क्या? उत्तर- (हंता गोयमा ! तं चेव उच्चारेयव्यं) हां गौतम ! ऐसा कहा जा सकता है कि यह पुद्गल अनन्त एवं शाश्वत ऐसे भविष्यत्काल में रहेगा । सदाभाव होने से भविष्यकाल में भी शाश्वतत्व है इस तरह परमाणुरूप पुद्गल में त्रिकालस्थायिता
७०७
समयं भवतीति वत्तव्वं सिया ? ) हे भगवन् ! ते युगस वर्तमान शाश्वत अाभां પણ અસ્તિત્વ ધરાવે છે એવું કહી શકાય ખરૂં ? જેવી રીતે ભૂતકાળમાં સદ્ભાવ હોવાને કારણે શાશ્વતત્વ છે એજ પ્રમાણે વર્તમાનકાળમાં પણ શાશ્વतत्व छे ? (हंता गोयमा त चेव उच्चारेयव्वं ) हा गौतम! खेभ ४३२ उडी शाय } ते युद्दस वर्तमान शाश्वत अणमां अस्तित्व धरावे छे (एस णं भते ! पोग्गले अणागय' अनंत' सासयं समयं भविस्सतीति वत्तव्वं सिया ? ) हे भगवन् !
આ પુદ્ગલ અનંત અને શાશ્વત એવા ભવિષ્યકાળમાં રહેશે એમ પણ કહી शाय भई ? उत्तर (हता गोयमा ! तं चैव उच्चारयव्व) | गौतम ! खेभ જરૂર કહી શકાય કે આ પુદ્ગલ અનંત અને શાશ્વત એવા ભવિષ્યકાળમાં પણ રહેશે. સદાસદ્ભાવ હાવાથી ભવિષ્યકાળમાં પણ શાશ્વતપણુ છે. આ રીતે પરમાણુરૂપ પુદ્દગલમાં ત્રિકાળસ્થાયિપણું બતાવીને હવે સૂત્રકાર સ્કન્ધમાં પણ
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
