________________
Maralasa
६८४
भगवतीसूत्रे पंडियवोरियत्ताए अवक्कमेज्जा बालपंडियवीरियत्ताए ' नवरम् उपतिष्ठेत् पण्डितवीर्यतया अपक्रामेत् बालपण्डितवीर्यतया। अयं भावः-चोर्यावीयप्रश्ने वीर्यतया उपस्थानापक्रमणं भवति नो अधीर्यतयेत्युत्तरम् । तथा वीर्यतयोपस्थानापक्रमे जायमाने सति वाल-पण्डित-बालपण्डितवीर्येषु केन वीर्येण उपतिष्ठेत् केन चापक्रामेदिति प्रश्नः, तत्र 'नवरं' इत्यादिनोत्तरम् , तथाहि'जइवीरियत्ताए उवट्ठाएज्जा कि बालबीरियत्ताए उवढाएज्जा ? पंडियपक्ष में दो आलापक होते हैं। इनका अर्थ स्पष्ट है । "नवरं" विशेषता इस प्रकार से है-"उवट्ठाएज्जा पंडियवीरियत्ताए अवक्कमेज्जा बालपंडियवीरियत्ताए " पण्डितवीर्यता द्वारा उपस्थान होता है और बालपण्डितवीर्यताद्वारा अपक्रमण होता है । इसका भाव यह है कि वीर्य और अवीर्य के प्रश्न में अर्थात्-जीव वीर्य को लेकर उपस्थान (ऊपरचढना) और अपक्रमण करता है या अवीर्यको लेकर उपस्थान अपक्रमण करता है ? ऐसे प्रश्न में यह उत्तर देना चाहिये कि वीर्यता से ही-वीर्यता को लेकर ही जीव उपस्थान और अपक्रमण करता है अवीर्यता से-अवीर्यता को लेकर नहीं । जब यह बात है कि जीव वीर्यता के बल से ही उपस्थान
और अपक्रमण करता है तो फिर यह प्रश्न होता है कि बालवीर्य पण्डितवीर्य और बालपण्डितवीर्य इन तीन वीर्यों में से किस वीर्य को लेकर उपस्थान करता है और किस वीर्य को लेकर अपक्रमण करता है तो इस प्रश्न का उत्तर " नवरं" इस पद से दिया गया है जो इस प्रकार से
भाता५४ भने छ. तमना २५०2 छ. “ नवर" ५ तेमा मासी विशेषता छ-" उबढाएज्जा पडियबीरियत्ताए, अबक्कमेज्जा बालपांडियबीरियत्ताए" પંડિતવીર્યતા વડે ઉપસ્થાન (ઉપર ચડવાનું થાય છે અને બાલપંડિતવીર્યતા વડે અપક્રમણ (નીચે પડવાનું ) થાય છે. તેને ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે–જીવ વીર્યને કારણે ઉપસ્થાન કરે છે-ઉપર ચડે છે કે અવીર્યને કારણે જીવ વીર્યને કારણે અપકમણ કરે છે કે અવીર્યને કારણે ? આ પ્રશ્નોનો જવાબ આ પ્રમાણે આપ જોઈએ. વીયતાના પ્રભાવથી જ જીવ ઉપસ્થાન અને અપકમણ કરે છે–અવીર્યતાના પ્રભાવથી કરતા નથી. જે વીર્યતાના પ્રભાવથી જ જીવ ઉપસ્થાન અને અપકમણ કરે છે તે એ પ્રશ્ન ઉદ્ભવે છે કે જીવ બાલવીયે, પંડિતવીર્ય અને બાલપંડિતવીર્ય એ ત્રણે વીર્યમાંથી કયા વીર્યના પ્રભાવથી ઉપસ્થાન કરે છે અને ક્યા વીર્યના પ્રભાવથી અપક્રમણ કરે છે? તે તે प्रशन " नवरं" ५४ द्वारा रे उत्तर माये! छे ते ॥ प्रमाणे -
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
