________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. १ उ० ३ सू० ९ कासावेदनीयस्योतीरणास्वरूपम् ११५ इत्यादि, 'एवं सइ' एवम् उत्यानादिसाध्ये उदोरणे सति · अस्थि उठाणेइ वा' अस्ति उत्थानमिति वा, 'कम्मेइ वा ' कर्म इति वा ' वलेइ वा ' बलमिति वा, 'वीरिएइ वा' वीर्यमिति वा, ' पुरिसकारपरक्कमेइ वा' पुरुषकारपराक्रम इति वा, उत्थानादिसाध्यं कर्मण उदीरणमिति उत्थानादिकमपि कारणं भवत्येवेति भावः।
एतत्पर्यन्तप्रकरणेन कर्मणः कांक्षामोहनीयस्योदीरणमुक्तम् , अतः तस्यैव कांक्षामोहनीयकर्मण उपशमनं कथयति- से नूणं भंते' इत्यादि।
से नूणं भते' तद् नूनं भदन्त ! 'अप्पणा चेव' आत्मनैव-स्वयमेव जीवः 'उवसामेइ' उपशमयति-कांक्षामोहनीयकर्मण उपशमनं करोति । उपशमनं मोहनीयस्यैव कर्मणो भवति, । तदुक्तम्
__ " मोहस्सेवोवसमो, खोवसमो चउण्ह घाईणं।
___उदयक्खयपरिणामा, अट्ठण्ह वि होंति कम्माणं ॥१॥” इति । छाया-मोहस्यैवोपशमः क्षयोपशमश्चतुर्णा घातिनाम् ।
उदयक्षयपरिणामा अष्टानामपि भवन्ति कर्मणाम् ॥१॥ इति । द्वारा साध्य जब उदीरणा है तब इसके होने पर उत्थान है, कर्म है, बल है, वीर्य है, पुरुषपराकम है । जब यह बात है कि उत्थान आदि द्वारा साध्यकर्म उदीरणा है तो उत्थान आदिक भी कारण होते ही हैं। यहांतक के प्रकरण से कांक्षामोहनीय कर्म की उदीरणा का कथन किया। अब उसी कांक्षामोहनीय कर्म का उपशमन कहा जाता है__“से नूणं भंते" इत्यादि। उपशमन मोहनीय कर्मका ही होता है अतः गौतमस्वामी प्रभुसे पूछते हैं कि हे भदन्त! जीव इस कांक्षामोहनीय कर्म का उपशमन क्या अपने आप ही करता है ? मोहनीय कर्मका ही उपशमन होता है- सो हो कहा है-उपशम मोहनीय कर्म का होता है चार घातिया कर्मों का क्षयोपशम होता है । उदय, क्षय और परिणाम आठों વગેરેથી જ ઉદીરણ સાધ્ય છે, ત્યારે ઉત્થાન વગેરે તેનાં કારણે છે. એ વાત નક્કી થઈ છે અને તેથી ઉથાન પણ છે, કર્મ પણ છે, બળ પણ છે, વીર્ય પણ છે અને પુરુષકારપરાક્રમ પણ છે? એ વાત પણ નિર્વિવાદ સિદ્ધ થઈ જાય છે. અહીં સુધીના પ્રકરણમાં કાંક્ષાહનીયકર્મની ઉદીરણાનું કથન કરવામાં આવ્યું છે, હવે એજ કાંક્ષાહનીય કર્મને ઉપશમનું કથન કરવામાં આવે છે –
“से नग भंते !" छत्यादि गौतम स्वामी प्रभुने पूछे छे भून्य ! શું આ જીવ કાંક્ષામહનીયકર્મને ઉપશમ પિતાની જાતે જ કરે છે ?” વગેરે કાંક્ષામહનીય કર્મને જ ઉપશમ થાય છે, તેથી જ કહ્યું છે કે ઉપશમ મેહનીયકર્મને થાય છે. ચાર ઘાતિયા કર્મોનો ક્ષયપશમ થાય છે. આઠે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
