________________
६१४
भगवतीसूत्रे उदीरेइ' उदीरणाभव्यं कर्म उदीरयति ? । भगवानाह-'गोयमा' इत्यादि। 'गोयमा' हे गौतम ! 'तं उठाणेग वि' तत् उत्यानेनापि 'कम्मेण वि' कर्मणापि 'बलेण वि' बलेनापि 'वीरिएण वि' वीर्येणापि 'पुरिसकारपरिक्कमेण वि' पुरुषकारपराक्रमेणापि 'अणुदिणं उदीरणाभवियं कम्मं उदीरेइ' अनुदीर्णम् उदीरणाभव्यं कर्म उदीरयति । विधिपक्षं समर्थयित्वा निषेधपक्षं दर्शयति-'णो तं' इत्यादि । 'णो तं अणुट्ठाणेणं' नो तत् अनुत्थानेन, अर्थात्-तत् कर्मण उदीरणम् उत्थानव्यतिरेकेण न भवति, इति । ‘णो तं इति सकृत्पठितस्यापि उत्थानवत् प्रत्येकमन्वयस्तथा च- नो तं अणुद्वाणेगं नो तं अफम्मेणं' इत्यादि । 'अकम्मेणं ' नो अकर्मणा, अवलेणं' नो अबलेन, 'अबीरिएणं' नो अबोर्येण 'अपुरिसकारपरक्कमेणं ' नो अपुरुषकारपराक्रमेण · अणुदिण्णं' अनुदोर्णम् ' उदीरणामवियं' उदीरणाभव्यं 'कम्म' कर्म — उदीरेइ । उदीर यति । उत्थानादिभिर्विना जीवः कर्म नोदीरयतीति भावः । उत्थानादिना उदोरणायोग्य कर्मोदीरयतीति कथनेन यत् निःसृतं तत् स्वयमेव शास्त्रकारो वक्ति-' एवं सह' करता है ? इस प्रश्न का उत्तर देते हुए भगवान कहते हैं कि हे गौतम! "तं उठाणेग वि" जीव उत्थान से भी, “कम्मेण वि" कम से भी, "बलेण वि" बल से भी, " वीरिएग वि" वीर्य से भी, “पुरिसकारपरकमेग वि"और पुरुषकार पराकत से भो उप्त अनुहोर्ण उदोरणाभविक कर्म की उदीरणा करता है । इस विधिपक्ष को दिखाका अब निषेधपक्ष का कथन करते हुए प्रभु कहते हैं, कि-जीव अनुत्थान आदिसे, अनुदीर्ण उदीरणाभविक कर्म की उदोरणा नहीं करता है, अर्थात् उत्थान आदिके बिना जीव कर्मकी उदीरणा नहीं कर सकता है । " जीव उदीरणा योग्य कर्म की उदीरणा उत्थान आदि से करता है " इस कथन से जो सार निकला उसे शास्त्रकार स्वयं प्रकट करते हुए कहते हैं कि-उत्थान आदि
मा प्रभावामा लगवान ४ छ । गौतम ! “ तं उद्राणेण वि" 04 उत्थानथी ५६, “ कम्मेण वि” भथी. पण, "बलेग वि" थी पास पीरिएण वि" वायथी ५५५, पुरिमक्कारपरक्कमेण वि' मने पुरु५४१२ ५२भथी પણ અનુદીણું ઉદીરણાભવિક કર્મની ઉદીરણ કરે છે. આ રીતે વિધિ પક્ષનું કથન કરીને સૂત્રકાર નિષેધ પક્ષનું પણ કથન કરે છે કે જીવ અનુત્થાન આદિ વડે અનદી ઉદીરણાભવિક કમની ઉદીરણ કરતો નથી. એટલે કે ઉત્થાન કર્મ વગેરે વિના જીવ કર્મની ઉદીરણા કરતું નથી, “ જીવ ઉદીરણાને યોગ્ય કર્મની ઉદીરણા ઉત્થાન વગેરેની મારફત જ કરે છે” આ કથનથી જે સાર નીકળે છે તે બતાવવાને માટે શાસ્ત્રકાર પોતે જ કહે છે કે-જ્યારે ઉત્થાન
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
