________________
भगवतीसूत्रे
तत्रोपशमो नामोदीरणस्य क्षयः, तथा अनुदीर्णस्य कर्मणो विपाकतः, तथा प्रदेशतथाननुभवनम् सर्वथैव निरुद्धोदयत्वमिति भावः। अयं चोपशमः यदाऽनादिमिथ्यादृष्टिवतो जीवस्यौपमिकसम्यक्त्वस्यलाभो भवति तदा, तथा ये जीवा उपशमश्रेण्यां गता भवन्ति तेषां भवतीति । 'अप्पणा चेव गरहेइ' आत्मनैव गर्हतेनिन्दति, 'अप्पणा चेव संवरेड' आत्मनैव संत्रणोति । हे भदन्त ! जीवः स्वयमेव कर्म उपशमयति गर्हते संघणोति च किमिति प्रश्नाशयः। भगवानाह-'ता' इत्यादि । 'हंता गोयमा' हन्त हे गौतम ! 'एत्थ वि तहेव भाणियब्वं' अत्रापि तथैव भणितव्यं पूर्वोक्तक्रमेणैव वक्तव्यम् , नवरम् विशेषस्तु अयम्-'अणुदिणं उवसाकर्मों के होते हैं। उपशम शब्दका अर्थ इस प्रकार से है उदीर्ण कर्मका क्षय, तथा अनुदीर्ण कर्म का विपाकसे तथा प्रदेशसे अननुभवन अर्थात् उदयका मर्वथा रुक जाना यह उपशम जब अनादि मिथ्यादृष्टिवाले जीव के औपशमिक सम्यक्त्वका लाभ होता है, तभी होता है । तथा जो जीव उपशम श्रेगी में गये हुए होते हैं। उनके होता है। "अप्पणा चेव गरहा अप्पणा चेव संवरेइ" हे भदन ! जीव स्वयं ही निंदा करता है जीव स्वयं ही संवर करता है, और जीव स्वयं ही अपने कर्म का उपशमन करता है ? यह प्रश्न है । तब भगवान् ने उसका उत्तर यों दिया कि "हंता गोयमा" हां गौतम ! " एत्थ वि तहेव भागियव्वं " यहां पर भी पूर्वोक्त रूप से ही समझना चाहिये। अर्थात् जीव स्वयं अपनी हो आप निंदा करता है । जीव स्वयं ही संवर करता है और जीव स्वयं ही अपने कर्म का उपशमन करता है । "नवरं" परन्तु यहां जो विशेषता કર્મોના ઉદય ક્ષય અને પરિણામ થાય છે. “ઉપશમ” પદનો અર્થ આ પ્રમાણે છે-ઉદીર્ણ કર્મને ક્ષય તથા અનુદી કર્મને વિપાકથી તથા પ્રદેશથી અનનુભવન–અર્થાતુ વિપાક તથા પ્રદેશથી અનુદીર્ણ કર્મના ઉદય સર્વથા રોકાઈ ગયેલ હોય તેને ઉપશમ કહે છે. અનાદિ કાળથી જે મિથ્યાદષ્ટિવાળા જીવે છે તેમને જ્યારે ઓપશમિક સમ્યક્ત્વને લાભ મળે છે ત્યારે જ આ ઉપશમ છે, તથા જે જીવો ઉપશમ શ્રેણીમાં ગયા હોય છે તેમને જ આ ઉપશમ थाय छे “ अप्पणा चेव गरहइ, अप्पणा चेत्र संघरेइ” उ पून्य ! शु. १ જાતે જ નિંદા કરે છે? શું જીવ જાતે જ સંવર કરે છે ? અને જીવ જાતે જ પિતાનાં કર્મનું ઉપશમ કરે છે? ભગવાને ગૌતમના પ્રશ્નને આ પ્રમાણે ઉત્તર माय। ॐ "हंता गोयमा" । गौतम! "एत्थ वि तहेव भाणियव्व " मी ५ પૂર્વોક્ત રીતે જ કથન કરવું, એટલે કે જીવ પિતે જ નિંદા કરે છે, જીવ પોતે न सव२ ४२ छ, भने ७५ पोते पोतानां अर्भान। ६५शम ४२ छ, “नवरं"
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
