________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श० १ उ० २ सू० १३ उपपातप्रकरणनिरूपणम् ५१७
'एएसि णं' एतेषां खलु उपरिकथितानां 'देवलोगेसु उववज्जमाणाणं' देवलोकेषु उपपद्यमानानाम्- यदि ते देवलोकेषु उत्पद्यन्ते तदा तेषां मध्ये 'कस्स कहि' कस्य कुत्र-कस्मिन् देवलोके 'उववाए ' उपपातः-उत्पत्तिः ‘पन्नत्ते' प्रज्ञप्तः ? | भगवानुत्तरयति-'गोयमा' हे गौतम ! 'असंजयभवियदबदेवाणं' असंयतभविकद्रव्यदेवानाम् 'जहण्णेणं' जघन्येन 'भवणवासिसु' भवनवासिषु-उत्पत्तिर्भवति 'उकोसेणं' उत्कृष्टेन ' उवरिमगेविज्जएसु' उपरिमोवेयकेषु-एतनामकदेवलोकेषु एतेषामुत्पत्तिर्भवतीति। 'अविराहियसंजमाणं जहण्णेणं सोहम्मे कप्पे' अविराधितसंयमानां जघन्येन सौधर्मे कल्पे उत्पत्तिर्भवति, 'उकोसेणं सध्वट्ठसिद्ध विमाणे' उत्कृष्टेन सर्वार्थसिद्धके विमाने उत्पत्तिर्भवतीतिर । 'विराहियसंजमाणं जहण्णेणं भवणवासिसु' विराधितसंयमानां जीवानां जघन्येन भवनवासिषु 'उक्कोसेणं सोहम्मे कप्पे' उत्कर्षेण सौधर्मे कल्पे उपपातः कथितः । निवजन सलिंगि व्यापन्न कहे गये हैं १४ । इन सब की यदि देवलोंको में उत्पत्ति हो तो इनके बीच में किन को कहां उत्पत्ति होती है । ऐसा यहां गौतमने प्रश्न किया तब इसका उत्तर प्रभुने यों दिया कि हे गौतम " असंजयभवियव्वदेवाणं " जो असंयतभव्यद्रव्यदेव हैं । उनकी उत्पत्ति यदि देवलोक में हो तो कम से कम वे भवनवासियोंमें उत्पन होते हैं, और अधिक से अधिक वे उपरिमौवेयक में उत्पन्न होते हैं १ । इनसे आगे इनकी उत्पत्ति देवलोकमें नहीं होती है, इसी तरह जिन जीवोंने संयमकी विराधना नहीं की है ऐसे जीव मर कर यदि देवलोकमें उत्पन्न हों तो कमसे कम सौधर्म देवलोकमें उत्पन्न हो और अधिकसे अधिक देवलोक में उत्पन्न हों तो सवार्थसिद्ध विमान में उत्पन्न हों। २। जिन्होंने संयम
જનને સલિંગિવ્યાપન્નક કહેલ છે. ઉપરોક્ત બધા જીવોની જ દેવલોકમાં ઉત્પત્તિ થાય તે કયા જીવની કયા દેવલોકમાં ઉત્પત્તિ થાય છે, એવો પ્રશ્ન ગૌતમ સ્વામીએ પૂછડ્યો છે. ત્યારે પ્રભુએ તેનો આ પ્રમાણે જવાબ દીધું છે–હે ગૌતમ! " असंजयभवियदव्वदेवाणं." ने ससयत भव्यद्रव्यवनी उत्पत्ति देवसोमi થાય તે તેઓ ઓછામાં ઓછા ભવનવાસી દેવોમાં અને વધારેમાં વધારે ઉપરના પ્રવેયકમાં ઉત્પન્ન થાય છે તેનાથી આગળના દેવલોકોમાં તેમની ઉત્પત્તિ થતી નથી. એ જ પ્રમાણે સંયમની જેમણે વિરાધના કરી નથી એવા જીવોની જે દેવલોકમાં ઉત્પત્તિ થાય તે ઓછામાં ઓછા સૌધર્મ દેવલોકમાં અને વધારેમાં વધારે સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનમાં તેઓ ઉત્પન્ન થાય છે. જેમણે સંયમ અંગીકાર
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
