________________
५००
___ भगवतीस्त्रे टीका--'जीवेणं भंते !' जीवः खलु भदन्त ! 'अन्तकिरियं करेज्जा ?' अन्तक्रियाम् अन्तस्य-कर्मान्तस्य क्रिया अन्तक्रिया,ताम् अशेषकर्मक्षयलक्षणां कुर्यात् , जीवः कदाचिदपि कर्मणोऽन्तं करिष्यति किम् ? | उत्तरयति भगवान्-'गोयमा' हे गौतम ! 'अत्थेगइए करेज्जा' अस्त्येककः कुर्यात् 'अत्थेगइए नो करेज्जा' अस्त्येककः नो कुर्यात् , हे गौतम ! भव्यो हि अन्तक्रियामशेषकर्मक्षयलक्षणां करिष्यति करोति अकार्षीत् , तथा यश्चाभव्यः स कदापि अशेषकर्मक्षयलक्षणामन्तक्रियां न करिष्यति न करोति नाकार्षीच्च । अंतकिरियापयं नेयव्वं ' अंत. क्रियापदंज्ञातव्यम् , प्रज्ञापनासूत्रस्य यद् विंशतितममन्तक्रियापदं तदत्रानुसंधेयम् । तच्चैवम्-'जीवे णं भंते ! अंतकिरियं करेज्जा ? गोयमा ! अत्थेगइए करेज्जा अत्थेगइए नो करेज्जा, एवं णेरइए जाव वेमाणिए " भव्योऽन्तक्रियां -नाश-करनेवाली क्रिया। यहां यह बात इसलिये कही गई है कि यदि कोई ऐसी आशंका करे कि क्या जीव का अवस्थान संसार में ही है ? या इससे उसकी कभी मुक्ति भी होगी? तब इस शंका का समाधान यहां किया गया है और कहा गया है कि जीव की कभी अन्तक्रियामुक्ति-भी होगी। कई जीव ऐसे हैं, अर्थात् जो भव्यजीव हैं वे तो नियम से समस्त कर्मक्षयरूप अन्तक्रिया को करेंगे, उन्होंने पहले इस अन्तक्रिया को किया है, और वर्तमान में वे विदेह क्षेत्र से अन्तक्रिया करते हैं । तथा कई जीव अर्थात् जो अभव्य जीव हैं, वे कभी भी इस समस्त कर्मक्षयरूप अन्तक्रिया को न करेंगे, न पहिले उन्होंने इसे किया है, और न वर्तमानमें वे इसे कर रहे हैं । "अंतकिरियापयं नेयव्यं" का तात्पर्य यह है कि प्रज्ञपना सूत्र का जो बीसवां अंतक्रिया पद है। उसका यहां अनुसंधान करलेना चाहिये । वह पद इस प्रकार से हैક્રિયા. અહીં આ વાત કહેવાનું કારણ એ છે કે-કઈ એવી શંકા કરે કે જીવનું અવસ્થાન (રહેઠાણ) સંસારમાં જ છે કે સંસારમાંથી કયારેય તેની મુક્તિ પણ થશે? તે તે શંકાનું નિવારણ કરવા માટે આ સૂત્ર લખ્યું છે. આ સૂત્રમાં કહ્યું છે કે જીવની ક્યારેક અન્તકિયા (મુક્તિ) પણ થશે. કેટલાંક જી એવાં છે એટલે કે જે ભવ્યજીવે છે. તેઓ તે સમસ્ત કર્મના ક્ષયરૂપ અંતકિયા કરશે, તેમણે તે પહેલાં અંતકિયા કરી છે અને વર્તમાનકાળમાં પણ તેઓ મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં અંતક્રિયા કરે છે. તથા કેટલાક છે અર્થાત્ જે અભવ્ય છે તેમણે કદી પણ આ સમસ્ત કર્મક્ષયરૂપ અંતક્રિયા કરી નથી, વર્તમાન
मा ४२ता नथी मने भविष्यमा ४२शे ५ नहीं. “ अंतकिरियापयं नेयवं" न तात्यय से 3 प्रज्ञापनासूत्रनुं वासभु “अंतक्रिया" नामर्नु જે પદ છે તેનું અનુસંધાન અહીં કરી લેવું જોઈએ. તે આ પદ આ પ્રમાણે છે.
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
