________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श०१ उ० २ सू० १३ उपपातप्रकरणनिरूपणम्
५०१
कुर्यात् नाभव्यः, अंगारमर्दकाचार्यस्य साधुलिंगे सत्यपि अभव्यत्वस्मरणात् । पुनरपि - " णेरइए णं भंते नेरइएस वट्टमाणे अंतकिरियं करेज्जा ?, गोयमा नो इसम ' इत्यादि ।
नवरम् -'मणुस्से अंतं करेज्जा" मनुष्येषु अन्तं कुर्यात्, मनुष्येषु वर्तमानो नारको मनुष्यीभूत इत्यर्थः, अन्तक्रियां कर्तुं शक्नुयादिति । मनुष्यशरीरावच्छिन्नो नारकः समाराधितज्ञानदर्शनचारित्रः अशेषकर्मक्षयं कृत्वा सिद्धयतीति भावः ॥ ०१२ ।।
॥ इत्यन्तक्रियाप्रकरणम् ॥
" जीवे णं भंते !" इत्यादि, हे भदन्त ! जीव अन्तक्रिया करता है क्या ? हे गौतम! कोई एक जीव करता है और कोई जीव नहीं करता है। इसी प्रकार नैरयिक यावत् वैमानिक तक जानना चाहिये । अर्थात् भव्यजीव अन्तक्रिया करता है, और जो अभव्य जीव है, वह अन्तक्रिया नहीं करता है। अंगारमर्दक आचार्यने साधुलिङ्ग होने पर भी अभव्य होने के कारण अन्तक्रिया नहीं की । हे भदन्त ! जो जीव नारकपर्यायमें वर्तमान है, वह उस पर्याय में अन्तक्रिया करता है क्या ? गौतम ! यह अर्थ समर्थ नहीं है इत्यादि । विशेषता यह है कि मनुष्यपर्याय में वर्तमान नारक अर्थात् नारक पर्याय को छोड़कर मनुष्यबना हुआ नारक अन्तक्रिया कर सकता है। तात्पर्य कहने का यह है कि मनुष्य शरीरावच्छिन्न- मनुष्य पर्याय में अवतरित हुआ-भूतपूर्व नारकजीव ज्ञान, दर्शन और चारित्रकी आराधना करके अशेष कर्मोंका नाशकर सिद्धपद प्राप्त कर लेता है || सू० १२ ।।
66
जीवे णं भंते ! " इत्यादि हे पूल्य ! शुं लव अंतडिया मेरे छे ? डे ગૌતમ ! કોઇ જીવ કરે છે અને કોઈ જીવ કરતા નથી. આ પ્રમાણે જ નૈરિયકાથી વૈમાનિકા સુધી સમજવુ. એટલે કે ભવ્યજીવા અંતક્રિયા કરે છે. અને અભવ્યજીવા અતક્રિયા કરતા નથી. અગારમકઆચાય, સાધુ લિંગ થવા છતાં પણ અભવ્ય હાવાથી ભવ્યત્વના અભાવને કારણે અ‘તક્રિયા કરી શકચા નહીં. હે પૂજ્ય ! જે જીવા નારક પર્યાયમાં રહેલા છે. તે જીવા તે પર્યાયમાં અતક્રિયા કરે છે ખરા ? હે ગૌતમ! આ અર્થ ખરાખર નથી, કારણ કે એમ ખનતું નથી. વિશેષતા એ છે કે નારક પર્યાયને છેાડીને મનુષ્ય પર્યાયમાં આવેલે નારકજીવ મનુષ્ય ખનીને અંતક્રિયા કરી શકે છે, તાત્પર્ય એ છે કે મનુષ્ય પર્યાયમાં ઉત્પન્ન થયેલા ભૂતપૂર્વ નારકજીવજ્ઞાન દર્શન, અને ચારિત્રની આરાધના કરીને અશેષ (समस्त) भेनो नाश उरीने सिद्धयह प्राप्त उरी शड़े छे. ॥ सू० १२ ॥
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
