________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श.१ उ.२ सू०११ संसारसंस्थानकालनिरूपणम् ४९७ देवानां च यथा नैरयिकाणाम् , मनुष्याणां देवानां च संसारसंस्थानकालस्याल्पबहुत्वं नारकसंसारसंस्थानकालस्याल्पवहुत्ववदेव ज्ञातव्यम् । अत्राशून्यकालस्यापि द्वादशमुहत्तंप्रमाणत्वमेव । तदुक्तम्
"एवं नराऽमराणवि, तिरियाणं नवरि नत्थि सुनद्धा।
जं निग्गयाण तेसिं, भायणं अन्नं तओ नत्थि" ||१|| छाया-एवं नरामराणामपि तिरश्वां नवरं नास्ति शून्यादा।
यन्निगतानां ( यस्मानिर्गतानां ) तेषां (साधारणवनस्पतीनां ) भाजनमन्यत्ततो नास्तीति ॥
साम्प्रतं नारकादिचतुर्णामल्पबहुत्वमाह-' एयस्स णं भंते ' एतस्य खलु भदन्त ! ' नेरइयसंसारसंचिगुणकालस्स जाव ' नैरयिकसंसारसंस्थानकालस्य इयाणं " मनुष्य और देवोंको नारकोंकी तरह जानना चाहिये । अर्थात् मनुष्यों और देवोंके संसारसंस्थानकालका अल्पबहुत्व नारकसंसार संस्थानकालके अल्पबहुत्वकी तरह ही जानना चाहिये, कारण कि यहां अशून्यकाल भी बारह मुहूर्तप्रमाण ही जितना है। कहा भी है
"एवं नराऽमराणवि, तिरियाणं नवरि नथि सुन्नद्धा।
जं निग्गयाणं तेसिं, भायणं अन्नं तओ नत्थि ॥१॥" इसी तरह मनुष्य, देव और तिर्यश्चोंके विषयमें भी जानना चाहिये परन्तु विशेषता यह है कि तियें चोंका शून्यकाल नहीं होता है, कारण कि वहांसे निकले हुए साधारण वनस्पतिरूप तियं चोंका स्थान उसके सिवाय और दूसरा नहीं है।
अब नारक आदि चारोंका अल्पबहुत्व कहा जाता है-" एयस्स णं भंते !" हे भदन्त ! नारकोंका, मनुष्योंका, तिर्यश्चयोनिवालोंका तथा સંસ્થાનકાળનું અલ્પત્વ અને બહુત્વ નારકસંસાર સંસ્થાનકાળના અભ્યત્વ અને બહત્વ પ્રમાણે જ સમજવું. કારણ કે ત્યાં શૂન્યકાળ પણ બાર મુહુર્ત प्रभाशुन। ४. छ. ४थु पाछे
"एवं नराऽमराण वि, तिरियाणं नवरि नत्थि सुनद्धा । ____जं निग्गयाणं तेसिं, भायणं अन्नं तओ नत्थि ॥१॥"
એજ પ્રમાણે મન, દેવ અને તિર્યંચોના વિષયમાં પણ સમજવું. પણ વિશેષતા એ છે કે, તિયાને શૂન્યકાળ હેતું નથી. કારણ કે ત્યાંથી ઉદવૃત્ત સાધારણ વનસ્પતિરૂપ તિર્થ ચિનું સ્થાન તેના સિવાય બીજું કઈ પણ नथी, वे ना२४ मा थारेनुं माहुत्य उपाभा मावे छ. “ एयस्स णं भंते ! पून्य ! नाना, मनुष्योना, तिय याना मने वोना ससासस्थानमा भ०-६३
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
