________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. १ उ. २ सू० ११ संसारसंस्थानकालनिरूपणम् ४८९ उद्वृत्ता भवन्ति यावदेकस्तत्र शेषः स्यात्तावन्मात्रः कालो मिश्र उच्यते ।
उक्तश्च-" उन्बट्टे एक्कम्मि वि, एकाइवि ता मीसो धरइ जाव एकोवि" ॥
छाया-उद्धृत्ते एकस्मिन्नपि एकादावपि तावत् मिश्रो धरति यावद् एकोऽपि ॥ इति ॥ ३ ॥ ‘तिरिक्खजोणियसंसारसंचिट्ठणकालपुच्छा' तिर्यग्योनिकसंसारसंस्थानकालपृच्छा-तिर्यग्योनिकजीवानां संसारसंस्थानकालविषये गौतमस्य प्रश्नः। 'गोयमा' हे गौतम ! 'दुविहे पन्नत्ते' द्विविधः प्रज्ञप्तः 'तं जहा' तद्यथा -' असुन्नकाले य मिस्सकाले य ' अशून्यकालश्च मिश्रकालश्चेति द्वौ कालौ स्तः, तिरश्चां शून्यकालस्याभावात् । इदं च मिश्रनारकसंसारसंस्थानकालविचारपरकं सूत्रं वर्तमानकालिकनारकभवमङ्गीकृत्य विचारयितुं न प्रवृत्तम् , किन्तु वर्तजबतक केवल वहां एक भी बाकी बचा रहे ऐसा काल मिश्रकाल है। कहा भी है-" उव्वट्टे एकम्मि वि एकाइवि ता मीसो धरइ जाव एक्को वि" मरते २ जब तक एक भी नारक जिस काल में बाकी बचा रहे वह मिश्रकाल है “तिरिक्खजोणियसंसारसंचिट्ठणकाल-पुच्छा" तियग्योनिक जीवों के संसारसंस्थानकाल के विषय में गौतमने जब प्रश्न किया तब प्रभुने कहा कि हे गौतम ! तियंग्योनिकजीवों का संसारसंस्थानकाल अशून्यकाल और मिश्रकाल की अपेक्षा दो प्रकार का कहा गया है। यहां शून्यकाल नहीं है, क्योंकि उसका यहां सद्भाव नहीं है।
केवल मिश्रनारकसंसारसंस्थानकाल का विचार करनेवाला यह सूत्र वर्तमानकाल संबंधी नारक भव को अंगीकार करके उसके ત્રણ એવી રીતે બધા નારક જીવો મરી જાય પણ જ્યાં સુધી માત્ર એક જીવ ५ माथी २९ तेवजने मिश्र ४ छ. धुं ५ छ–“ उव्वट्टे एकम्मि वि एक्काइवि ता मीसो धरइ जाव एको वि” भरतां भरतां २ मां से २८ ना२४ 04 पाठी २ छ ते जने भिश्र ४ छ. "तिरिक्खजोणियससारसंचिद्रणकाल पुच्छा" न्यारे तिय ययानि वोनस संसारसस्थानना વિષયમાં ગૌતમે પ્રશ્ન પૂછો ત્યારે પ્રભુએ જવાબ આપ્યો કે હે ગૌતમ ! તિર્યચોનિક જીવોને સંસારસંસ્થાનકાળ અશૂન્યકાળ અને મિશ્રકાળની અપેક્ષાએ બે પ્રકાર છે. તેમનામાં શૂન્યકાળ હોતું નથી. કારણ કે ત્યાં તેને સહભાવ જ હોતો નથી.
કેવળ મિશ્રનારકસંસારસંસ્થાનકાળને વિચાર કરનાર આ સૂત્ર વર્તમાનકાળ સંબંધી નારકભવને અંગીકાર કરીને તેને વિચાર કરવામાં પ્રવૃત્ત થયું
भ-६२
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
