________________
प्रमेयचन्द्रिकाटीका श. १. उ० १ सू० १८ नागकुमारवक्तव्यतानिरूपणम् २५७ उत्कर्षेण 'देसूणाई दो पलिओवमाई' देशोने द्वे पल्योपमे स्थितिः प्रज्ञप्ता । इयमुस्कृष्ट स्थितिरुत्तरश्रेणिमाश्रित्यावसेया, तदुक्तम्
"दाहिण दिवड पलियं, दो देमणुत्तरिलाणं"
छाया-दाक्षिणात्थ द्वयर्धपल्यम् , द्वे देशोने उत्तरीयाणाम् । अयमाशयःदाक्षिणात्यानां द्वयर्ध-सार्धेकं पल्यं-पल्योपमंस्थितिरस्ति । उत्तरीयाणां उत्तरदिग्भवानां देशोनं पल्योपमद्वयमिति । पुनः पृच्छति-'नागकुमारा णं भंते ' नागकुमाराः खलु हे भदन्त ! 'केवइकालप्स' कियत्कालेन 'आणमंति वा' आनन्ति वा, एवं प्राणन्ति वा उच्छ्वसन्ति वा निःश्वसन्ति वा ? उत्तरमाह'गोयमा' हे गौतम ! 'जहण्णेणं' जघन्येन 'सत्तण्हं थोवाणं' सप्तभिः स्तोकैः स्तोकसप्तकपरिमितकालेन, 'उक्कोसेणं' उत्कर्षेण 'मुहूत्तपुहुत्तस्स' मुहूर्तपृथक्त्वेन द्विप्रभृतिरानवभ्यः संख्याविशेषः पृथक्त्वमुच्यते, 'आणमंति वा' आनन्ति वा ४। पुनः पृच्छति-'नागकुमारा णं भंते !' नागकुमाराः खलु हे भदन्त ! 'आहारट्ठी' आहारार्थिनः किमाहाराभिलापिणः सन्ति? इति प्रश्नः । उत्तरमाह 'हंता आहारट्ठी' हन्त आहारार्थिनः। पुनः पृच्छति-'नागकुमाराणं भंते !' नागकुमाराणां हे भदन्त ! 'केवइकालस्स' कियत्कालेन 'आहारट्टे' आहारार्थः आहाराभिलाषः 'समुप्पज्जइ' समुत्पद्यते ? उत्तरयति भगवान् ‘गोयमा' हे गौतम ! 'नागकुमाराणं' नागकुमाराणां 'दुविहे आहारे' द्विविधः द्विप्रकारकः आहारः प्रज्ञप्त, 'तं जहा' श्रेणीकी ओर रहे हुए नागकुमारोंकी अपेक्षासे कही गई है। कहा भी है-" दाहिणदिवडपलियं दो देसूणुत्तरिल्लाणं" दक्षिणदिशामें रहे हुए नागकुमारोंकी स्थिति डेढपल्योपमकी है और उत्तरदिशा तरफ रहे हुए नागकुमारोंकी स्थिति कुछ कम दो पल्योपमकी है। - गौतमस्वामीने और भी जो श्वासोच्छ्वासादिके विषयमें प्रश्न किये हैं और प्रभुने जो उनका उत्तर दिया है वह सब सूत्रार्थके समय स्पष्ट ही किया जा चुका है। अतः इस विषयमें और विशेष कोई वक्तव्य વામાં આવી છે. તે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ ઉત્તર શ્રેણી તરફ રહેલા નાગકુમારની मपेक्षा अवाम मावी छ. ४थु ५५ छ-दाहिण दिवट्ठ पलियं दो देसूणुत. रिल्लाणं " दृक्षिण हिम २डसा नागभारानी स्थिति हौढ पक्ष्योपभनी छ અને ઉત્તર દિશામાં રહેલા નાગકુમારની સ્થિતિ બે પલ્યોપમથી છેડી ઓછી છે.
ગૌતમ સ્વામીએ શ્વાસે શ્વાસ આદિના વિષયમાં બીજા જે પ્રશ્નો પૂછ્યા છે અને તે પ્રશ્નોના જે જવાબ મહાવીર પ્રભુએ આપ્યા છે તે બધાનું સ્પષ્ટી કરણ સૂત્રાર્થ કરતી વખતે થઈ ગયું છે. તેથી તે બાબતમાં બીજું કંઈ પણ म०-३३
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
