________________
२४६
भगवतीसूत्रे टीका-अथ चतुर्विंशति दण्ड केषु नैरयिकानन्तरं क्रमागतामसुकुमारवक्तव्यतामाह-'असुरकुमाराणं भंते' इत्यादि । 'असुरकुमाराणं' असुरकुमाराणां 'भंते' हे भदन्त ! 'केवइयं कालं' कियत्कालं 'ठिई' स्थिति: देवलोकावस्थानं 'पण्णत्ता' प्रज्ञप्ता उत्तरमाह-गोयमा !' हे गौतम ! ' जहन्नेणं' जघन्येन 'दसवाससहस्साई' दर्शवर्षसहस्राणि-दशसहस्रवर्षपरिमिताः 'उकोसेणं' उत्कर्षण 'सातिरेग' सातिरेक किश्चिदधिकं 'सागरोवमं' सागरोपम-किश्चिदधिकैकसागरपरिमिता स्थितिरसुरकुमाराणां प्रज्ञप्तेति। इयं स्थितिर्बलिनामकमसुरकुमार राजमाश्रित्योक्ता। तदाह-"चमरवलिसारमहियं " चमरवलेः सागरमधिकमिति । पुनः पृच्छति-' असुरकुमाराणं भंते ' असुरकुमाराः खलु भदन्त ! ' केवइं कालं' कियन्तं कालमाश्रित्य कियता कालेनेत्यर्थः, ' आणमंति वा' आनन्ति वा 'पाण
टीकार्थ-चौबीस दण्डकमें नैरयिक जीवोंकी वक्तव्यताके बाद असुरकुमारोंकी वक्तव्यता है-सो उसी क्रमके अनुसार असुरकुमारोंकी वक्तव्यता कही जा रही है। इस वक्तव्यतामें सबसे पहले उनकी स्थितिदेवलोकमें स्थान विषयक प्रश्न किया गया है जिसका उत्तर देते हुए भगवान्ने यह कहा कि असुरकुमारोंकी जघन्य स्थिति दशहजार वर्षकी है, और उत्कृष्ट स्थिति एक सागरोपमसे कुछ अधिककी है। यह जो उत्कृष्ट स्थिति असुरकुमारोंकी कही गई है वह बलि नामक असुरकुमारराजकी अपेक्षासे कही गई है। कहा भी है कि "चमरबलिसारमहियं" चमरेन्द्रका आयुष्य सागरोपम है और बलीन्द्रका आयुष्य सागरोपमसे कुछ अधिक है। पुनः गौतमस्वामीने यह प्रश्न किया कि हे भदन्त ! असुरकुमारदेव कितने कालके बाद 'आणमंति वा पाणमंति वा' आभ्यन्तरिक श्वासोच्छ्वास लेते हैं और छोड़ते हैं तथा " ऊससंति वा
टीकार्थ-यावीस ४७४'मा ना२४ वोना १४तव्य पछी असुरशुभारोतुं વક્તવ્ય આવે છે–એ કમ પ્રમાણે જ અસુરકુમારનું વર્ણન કરવામાં આવી રહ્યું છે. આ વક્તવ્યમાં સૌથી પહેલાં દેવલોકમાં તેમની સ્થિતિ-દેવલોકમાં રહે વાને કાળ-વિષે પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યો છે. તે પ્રશ્નના જવાબમાં ભગવાન મહાવીર સ્વામીએ કહ્યું છે કે અસુરકુમારેની જઘન્ય-ઓછામાં ઓછી-સ્થિતિ દસહજાર વર્ષની છે અને ઉત્કૃષ્ટ વધારેમાં વધારે સ્થિતિ એક સાગરોપમ કરતાં થોડી વધારે છે. અસુરકુમારની આ જે ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કહી છે તે બલિ નામના असुरशुभ।२२।नी अपेक्षा ४डी छे. ४थु ५५ छ -“ चमरबलिसारमहियं" ચમરેન્દ્રનું આયુષ્ય સાગરોપમનું છે અને બલીન્દ્રનું આયુષ્ય સાગરેપમથી ડું વધારે છે. ત્યાર બાદ ગૌતમ સ્વામીએ પૂછ્યું છે કે-અસુરકુમાર દેવે hen ने मांतरे "आणमंति वा पाणमन्ति वा" मास्यन्तर श्वासोच्छ्वास
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
