________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श. १ उ. १ सू. १४ पुद्गलसूत्रवर्णनम् कर्मद्रव्यवर्गणा, एतादृशीं कर्मद्रव्यवर्गणामाश्रित्य 'दुविहा' द्विविधाः 'पोग्गला' पुद्गला 'भिज्जति' भिद्यन्ते । 'तं जहा' तद्यथा-' अणू चेव बायरा चेव' अणवश्चैव, वादरार्थव सूक्ष्माः स्थूला इति यावत् , सूक्ष्मता स्थूलता चैतेषां कर्मद्रव्यापेक्षयैव भवति, नान्यापेक्षया, औदारिकादिद्रव्याणां मध्ये कर्मद्रव्याणामेव सूक्ष्मत्वात् १॥ अथाहारद्रव्यमधिकृत्य चयोपचयौ प्रदर्शयन्नाह- नेरइयाणं भंते' इत्यादि। ‘नेरइयाणं भंते ' नैरयिकाणां भदन्त ! 'काविहा पोग्गला चिज्जति' कतिविधाः पुद्गलाः चीयन्ते, कतिप्रकारक-पुद्गलानां सामान्यतश्चयो भवतीति भावः। भगवानाह-'गोयमा' हे गौतम ! 'आहारदब्यवग्गणमहिकिच्च' आहारद्रव्यवर्गणामधिकृत्य 'दुविहा अपेक्षा सूक्ष्मता और स्थूलता होती है । अन्य द्रव्योकी अपेक्षा नहीं। अतः जो पुद्गल द्रव्य नारक जीवोंके विविध भेदवाले कहे गये हैं, वे कर्म द्रव्यवर्गणाके ही समझने चाहिये । अन्य द्रव्यवगणाके नहीं। अब सूत्र. कार आहार द्रव्यकी अपेक्षा लेकर चय और अपचय दिखलाते हैंपहले प्रश्नकार प्रश्न करता है कि (भंते!) हे भदन्त ! " नेरइयाणं काविहा पोग्गला चिजंति" नारक जीवों के कितने प्रकारके पुद्गल चय को प्राप्त होते हैं ? प्रश्नकार का अभिप्राय ऐसा है कि कितने प्रका. रके पुद्गलोंका नारक जीवों के सामान्यरूप से चय होता है। उत्तरःहे गौतम ! आहारद्रव्यवर्गणा की अपेक्षा लेकर सूक्ष्म और स्थूल ऐसे दो प्रकार के आहारद्रव्यवर्गणा के पुद्गलों का चय नारक जीवोंको होता है। इसी प्रकार उपचय के विषयमें भी जानना चाहिये । इस विषयका હોય છે. એ કદ્રવ્યોની અપેક્ષાએ જ સૂક્ષ્મતા અને સ્કૂલતા હોય છે-અન્ય દ્રવ્યની અપેક્ષાએ એવું હોતું નથી. તેથી નારક જીનાં જે પુદ્ગલદ્રવ્યને વિવિધ ભેટવાળાં કહેવામાં આવેલ છે તે કર્મ દ્રવ્યવર્ગણાની અપેક્ષાએ જ સમજવું જોઈએ-અન્ય દ્રવ્યવગણાની અપેક્ષાએ સમજવાનું નથી.
હવે સૂત્રકાર આહાર દ્રવ્યનો આશ્રય લઈને ચય અને અપચય બતાવે છે. पडत गौतम स्वामी प्रश्न पूछे छे , भंते, 3 महन्त ! “नेरइयाणं कइविहापोग्गला चिज्जति" ना२४ सोना सा प्रश्नां युगो व्यय पामे छ ? प्रश्नકાર એમ પૂછવા માગે છે કે કેટલા પ્રકારનાં પુગલેને નારક ને સામાન્ય રૂપે ચય થાય છે?
ઉત્તર હે ગૌતમ! આહારદ્રવ્યવણાની અપેક્ષાએ સૂક્ષમ અને સ્કૂલ એવા બે પ્રકારના આહારદ્રવ્યવર્ગણાનાં પુદ્ગલેને ચય નારક છીને થાય છે ઉપચયના વિષયમાં પણ એમ સમજવું. આ વિષયનું વક્તવ્ય આ પ્રમાણે છે
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
