________________
१६४
भगवतीसूत्रे कर्मणः छिन्नत्वमिति व्यवहारोपि पूर्वोक्तपटदृष्टान्तेन भवति, इत्यतश्छिद्यमानमेव कर्म छिनमिति कथ्यते ५। ___ "भिज्जमाणे भिन्ने " इति, भिधमानं भिन्नमिति, अपवर्तनानामकरणविशेषेण तीव्ररसस्य शुभस्याशुभस्य वा कर्मणो बहुकालात्संचितस्य मंदताकरणम् , अष्टमु करणेषु तृतीयोद्वर्तनानामककरणविशेषेण मन्दरसस्य शुभस्याशुभस्य वा कर्मणश्च तीव्रताकरणं भेदः, अस्य करणस्य स्वभावः कर्मणः स्थितिरसयोवृदिकरणम् । इदं भेदनमप्यसंख्यातसमयकमेव, तस्य प्रथमसमये भिधमानमेव कर्म पटदृष्टान्तेन भिन्न मिति व्यपदिश्यते, इति ६ । स्थिति असंख्यात समयकी है। इस छेदनके प्रथम समयमें छिदते हुए कर्मको छिन्न कहना, ऐसा व्यवहार पूर्वोक्त पदृष्टान्तसे सध जाता है, इसलिये छिद्यमान ही कर्म छिन्न हुआ, ऐसा कहा जाता है ५। ___ "भिज्जमाणे भिन्ने" भिदते हुए कर्मको भिद गया कहना, यह भी ठीक है। अपवर्तनाकरणसे चिरकालसंचित ऐसे शुभ तथा अशुभ कर्मके तीव्र रसको मंदतारूपमें करना, अथवा उद्वर्तनाकरणसे जो कि आठ करणोंमें से तीसरा करण है उससे मन्दरसवाले शुभ और अशुभ कर्म को तीव्ररस देनेवाले करना, इसका नाम भिदना है-भेदन है । इस करण का स्वभाव ऐसा ही है कि यह कर्म की स्थिति और रस में वृद्धि करता है । यह भेदन भी असंख्यात समय की स्थिति वाला होता है । इसके प्रथम समय में भिदता कर्म, पट दृष्टान्त में प्रदर्शित युक्ति के अनुसार भिद गया, इस रूप से व्यवहृत होता है ६।। આ પ્રકારના અપવર્તનાકરણરૂપ છેદનની સ્થિતિ પણ અસંખ્યાત સમયની છે. એ છેદનના પ્રથમ સમયમાં છેદાતાં કર્મને છિન્ન ( છેદાઈ ગયું ) કહેવામાં કઈ દેષ નથી, તે પૂર્વોક્ત પટના દૃષ્ટાંત દ્વારા સિદ્ધ થાય છે. તેથી છિદ્યમાન કર્મને છિન્ન કર્મ કહેવામાં આવે છે (૫).
"भिज्जमाणे भिन्ने" महातां न लेहा गयां वामां पण होष नथी. ચિરકાલ સંચિત શુભ અને અશુભ કર્મના તીવ્ર રસને અપવતના કરણ દ્વારા भई ४२वो तेनुं नाम 'मिदना' नेहा छ. Aथा म २स ami शुभ मने मशुल
भनि तना४२६४ द्वारा तीन २स ना२ ४२ तेनुं नाम भिदना-मेहा छ. (આઠ કરણેમાંના ત્રીજા કરણનું નામ ઉદ્વર્તનાકરણ છે). આ કરણમાં એ સ્વભાવ હોય છે કે તે કર્મની સ્થિતિ અને રસમાં વૃદ્ધિ કરે છે. આ ભેદનની સ્થિતિ પણ અસંખ્યાત સમયની હોય છે. પટના દષ્ટાંતમાં બતાવેલી યુક્તિ અનુસાર પ્રથમ સમયમાં ભેદતા કર્મને “ભૂદાઈ ગયું કહેવામાં કઈ દેષ નથી (૬).
શ્રી ભગવતી સૂત્ર: ૧
