________________
१०८
भगवतीसूत्रे यन्ते शरीरपुद्गला येन तत्संहननम् अस्थिनिचयः, तद्विद्यते यस्य स वज्रक्रर्षभनाराचसंहननः। 'अणुलोमवाउवेगे' अनुलोमवायुवेगः-अनुलोमोऽनुकूलो वायुवेगः= शरीराऽन्तर्वर्ती वायुवेगो यस्य स तथा, वायुप्रकोपरहितदेह इत्यर्थः, 'कंकग्गहणी' कङ्कग्रहणी-कङ्का पक्षिविशेषः, तस्य ग्रहणीव ग्रहणी यस्य स कङ्कग्रहणी-कङ्कगुदाशयवद् गुदाशयवान् नीरोगवर्चस्क इत्यर्थः। 'कवोयपरिणामे ' कपोतपरिणाम:कपोतस्येव परिणामः आहारपरिपाको यस्य स तथा, यथा कपोतस्य जाठराऽनलः पाषाणकणानपि पाचयति तथा भगवतोऽपि जाठरानलोऽन्तप्रान्तादिसर्वविधाऽऽहारपरिपाचकः । 'सउणि-पोस-पिटंतरोरु-परिणए' शकुनि-पोस-पृष्ठान्तरोरुपरिणतः-शकुनेः पक्षिणः पोसवत् पुरीषसम्पर्करहितो निरुपलेपः पोस:-गुदाशयो यस्य स शकुनिपोसः, पृष्ठं च अन्तरे च-पृष्ठोदरयोरन्तरालवर्तिनी अङ्गे-पार्थाहड्डियों के ऊपर और तीन हड्डियों को मजबूत करने के लिये जो कीलिका के आकारचाली वज्र नाम की हड्डी जिस संहनन में लगी हुई रहती है वह वज्रऋषभनाराच संहनन है । अस्थिबंधकी विशिष्ट रचना ही संहनन कहलाता है । प्रभु का शरीरान्तवर्ती वायु का वेग सदा उनके अनुकूल रहता है, वह कभी कुपित नहीं होता, इसलिये वे अनुकूल वायुवेगवाले यहाँ प्रकट किये गये हैं। प्रभु का गुदाशय कंकपक्षी के गुदाशय के समाननिरोगमलवालाहोता है। यही बात कंकग्रहणी शब्द से प्रकट की गई है। कवोयपरिणामे-पद यह प्रकट करता है कि प्रभु का आहारपरिपाक कपोत के आहारपरिपाक के जैसा होता है । अर्थात् जिस प्रकार कबूतर की जठराग्नि पाषाण के कणों को भी पचा देती है उसी प्रकार प्रभु की भी जठराग्नि अन्त प्रान्त आदि सर्व प्रकारके आहार को पचा दिया करतीथी। शकुनि नाम पक्षी का है। पक्षी का गुदाशय भल के संपर्क से रहित होता है। ઉપર અને ત્રણે હાડકાઓને મજબૂત કરવાને માટે ખીલીના આકારનું વજી નામનું હાડકું જે સંહનનમાં બેસાડેલું હોય છે તે સંહનને વજીષભનારાચ સંહનન કહે છે. અસ્થિબંધની વિશિષ્ટ રચનારૂપ સંહનન હોય છે. પ્રભુના શરીરની અંદર રહેલા વાયુને વેગ સદા તેમને અનુકૂળ રહ્યા કરે છે. તે વાયુને પ્રકેપ કદી તેમને નડતો નથી. તેથી તેમને અનુકૂળ વાયુવેગવાળા કહ્યા છે. પ્રભુનું ગુદાય કંકપક્ષીના ગુદાશય જેવું હોય છે. એજ વાત “કંકગ્રહણ” શબ્દ द्वा२१ मतावाम मावी छ. 'कवोयपरिणामे' ५६ मे पात मावे छ अनुनी આહારપરિપાક કપાતના આહારપરિપાક જેવો હોય છે. એટલે કે-જેમ કબુતરની જઠરાગ્નિ પથ્થરનાં કણાને પણ પચાવી શકે છે. તેમ પ્રભુની જઠરાગ્નિ અન્ત, પ્રાન્ત આદિ સર્વ પ્રકારના આહારને પચાવી દે છે. શકુનિ એટલે પક્ષી, પક્ષીનું ગુદાશય
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
