________________
भगवतीसूत्रे इति-डमर-मरकादय उपद्रवा द्राग दिक्षु प्रद्रवन्तीति । गन्धगजाश्रितराजवद् भगवदाश्रितो भव्यगणः सर्वदा विजयवान् भवतीति भवत्युभयोर्युक्तं सादृश्यम् ।
लोगुत्तमे-लोकोत्तमः-लोकेषु-भव्यसमाजेषु-उत्तमः उत्कृष्टतमः, चतुस्त्रिंशदतिशय-पञ्चत्रिंशद्वाणीगुणोपेतत्वात् । ' लोगनाहे'-लोकनाथ:-लोकानां भव्यानां नाथः नेता योगक्षेमकरत्वात् । 'लोगहिए' लोकहितः-लोकः-एकेन्द्रियादिः भाग कर कहीं छिप जाते हैं उसी तरह प्रभु के अतिशय ही कुछ ऐसे अचिन्त्य होते हैं कि जिससे प्रभु जहां जहां विहार करते हैं वहां वहां के ईति, डमर-लूट-फाट, मरकी-हैजा प्लेग आदि सब विप्वल नष्ट हो जाते हैं। तथा गंधगज का आश्रय करने वाले राजा की तरह प्रभु का आश्रय करने वाले भव्यगण सर्वदा विजयशील ही बने रहते हैं। इस तरह दोनों में सादृश्य आता है । " विहरणसमीरणगन्धसम्बन्धतः" पद का अर्थ ऐसा है कि जैसे गंधहस्ती की गंध से अन्य दूसरे हाथी भाग जाते हैं उसी प्रकार प्रभु के विहाररूपपवन की सुगंध से ईति डमर आदि उपद्रवरूप अन्य हाथी भी दूसरी दिशाओं में भाग जाते हैं। प्रभु चौतीस अतिशयों से एवं वाणी के पैंतीस गुणों से विराजमान होने के कारण भव्यलोकों में उत्तम माने गये हैं, अतः उन्हें लोकोत्तम विशेषण दिया है। लोकनाथ पद यह प्रकट करता है कि प्रभु संज्ञी भव्यजनों के योगक्षेमकारक होते हैं इसलिये वे उनके नेता होते हैं । “लोकहितः" જગ્યાએ છૂપાઈ જાય છે એ જ રીતે પ્રભુના અતિશને પ્રભાવ જ એ અદ્રભુત હોય છે કે તેઓ જ્યાં જ્યાં વિહાર કરે છે ત્યાં ત્યાંના ઉપદ્ર, લૂંટફાટ મરકી આદિ સઘળા ઉત્પાતે શાન્ત પડી જાય છે. જેવી રીતે ગંધહસ્તીને આશ્રય કરનાર રાજા વિજયી નીવડે છે તેવી રીતે પ્રભુને આશ્રય લેનાર ભવ્ય ગણ સદા વિજયી જ બન્યા કરે છે. આ રીતે બનેમાં સમાનતા રહેલી છે. "विहरणसमीरणगन्धसम्बन्धतः" ने मथ मेवा छ वी रीत हस्तानी સુગંધથી બીજા હાથીઓ ભાગી જાય છે એ જ રીતે પ્રભુના વિહારરૂપ પવનની સુગંધથી ઈતિ (ખેતીને નાશ કરનાર ઉપદ્રવ), પવનનું તોફાન, રેગચાળ વગેરે ઉપદ્રવ રૂપી અન્ય હાથીઓ પણ બીજી દિશાઓમાં નાસી જાય છે. પ્રભુ ચોત્રીસ અતિશયે અને વાણીના પાંત્રીસ ગુણે વડે વિરાજમાન હોવાથી ભવ્યલેકોમાં ઉત્તમ મનાય છે. તેથી જ તેમને લેકેત્તમ વિશેષણ લગાડયું છે. “લોકનાથ? પદ એ બતાવે છે કે પ્રભુ ભવ્યજનેનું ગક્ષેમ કરનાર હોય છે. તેથી તેઓ तमना ने डाय छे. “ लोकहितः” ५६ मे मतावे छे भेन्द्रियथी भांडन
શ્રી ભગવતી સૂત્ર : ૧
