________________
६९२
समवायानसूत्रे
कोमलमति के है, कुतीर्थिकों के अयथार्थ बोध के चमत्कार से श्रोताजनों की मनोमूढता देखकर जिनकी मति ब्यामोह युक्त बन जाती है-अथवाशुभफलरहित होने से निष्फल हुआ जो कुतीर्यिकों का अपने सिद्धान्त में हठाग्रह उसके वश से जिनकी बुद्धि में व्यामोह समा जाता है और इसी कारण वस्तुतत्व के प्रति जिन्हें अनेकविधसंदेह अन्दोलित करने लग जाते हैं-अथवा जो स्वभावतः ही वस्तुतत्त्व के प्रति संदेहशील वने हैं-ऐसे श्रमण जनों की मति निःसंदेह होकर निर्मल हो जावे इसी निमित्त इसमें तीनसौ तेरसठ ३६३ पाखंडमतों का निराकरण सूत्रकार ने किया।३६३तीनसो तेरसठ पाखंडियों की गणना-क्रियावादी-के १८० एकसो अस्सी,अक्रिया वादी के८४ चोरासी, अज्ञानवादी के ६७ सरसठ और वैनयिकवादी के३२बत्तीस भेदों को लेकर की गई है। इन में क्रियावादियों की मान्यता इस प्रकार से है कि कर्ता के विना पुण्यानुबंध और पापानुबंध आदिरूप क्रिया-संभवित नहीं हो सकती है। अतः क्रिया कतृसमवायिनी-कर्ता में समवाय संबंध से रहनेवाली है तथा काल, नियति, स्वभाव, ईश्वर
और आत्मा इन पांच को ये कर्ता मानते हैं। इनमें कोई काल को कर्त्ता मानते हैं और कोई२ नियति आदि को कर्ता मानते हैं। इस तरह इनके मुख्यतः ५पांच भेद हो जाते हैं। ये सब अस्तित्ववादी हैं। इनके ના અયથાર્થ બેધના પ્રભાવથી શ્રોતાજનેની મને ગૂઢતા જોઈને જે મની મતિ વ્યામહયુકત બની જાય છે, અથવા શુભફળની પ્રાપ્તિ ન થવાથી, અને કુતીથિકાના પિતાના સિદ્ધાંત પ્રત્યેના હઠાગ્રહને કારણે જેમની મતિમાં વ્યામોહ ઉત્પન થયે હોય છે, અને એ જ કારણે વસ્તુતત્વ પ્રત્યે અનેક પ્રકારના સંદેહથી જેમનું ચિત્ત ચલાયમાન થાય છે, અથવા જેઓ સ્વાભાવિક રીતે જ વસ્તુતત્વ પ્રત્યે સંદેહશીલ બનેલ છે, એવા શ્રમણોની મતિ નિ:સંદેહ થઈને નિર્મળ થાય તે માટે આ અંગમાં 3९3 से तसा पासमतानु २४२९५ (31) ४२वामा साव्यु छ. ३६३ ત્રણસો તેસઠ પાંખડીઓ આ પ્રમાણે છે–યિાવાદીના ૧૮૦ એકસો એંસી કિયાવાદીના ૮૪ ચોર્યાસી અજ્ઞાનવાદીના ૬૭ સડસઠ અને વિનવિકવાદીના ૩૨ બત્રીસ મળીને કુલ ૩૬૩ ત્રણસો તેસઠ પાખંડીઓ છે. તેમાના કિયાવાદીઓની માન્યતા એવી છે કે કર્તા વિના પુણ્યાનુબંધ અને પા પાનું બંધ આદિરૂપ ક્રિયા સંભવી શકતી નથી. अतः क्रिया कर्तृसमवायिनी-४ानी साथै समवाय संयथा २४ नारी छे. तथा કિયાવાદીઓ કાળ, નિયતિ, સ્વભાવ, ઈશ્વર અને આત્મા, એ પાંચને કર્તા માને છે. તેમાંના કેઈ કાળને તો માને છે. અને કોઈ કેઈ નિયતિ આદિને કર્તા માને છે. આ રીતે તેમના મુખ્ય પાચ ભેદ થાય છે. તે બધા અરિતત્વવાદી છે. તેમના મત
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
