________________
४०
समवायाङ्गसूत्र _ 'अप्पइट्ठाणे णरए' अप्रतिष्ठानो नरकः-अप्रतिष्ठाननामको नरकः-सप्तम्या नरकभूम्या मध्यम आवास इत्यर्थः । 'एगं जोयणसयसहस्सं' एकं योजनशतसहस्रं-लौकयोजनप्रमाण इत्यर्थः 'आयामविक्खंभेण' आयामविष्कम्भेणदैर्घ्य विस्तारेण 'पण्णत्ते' प्रज्ञप्तः ॥सू. २॥
_ 'पालए' पालक-सौधर्मेन्द्रसम्बन्धी आभियोगिकः पालकनामको देवस्तत्कृतं यद् वैक्रियं तत् पालक, 'जाणविमाणे' यानविमानं यानं-गमनं, तदर्थ विमानमित्यर्थः यद्वा-यायतेऽनेनेति यानं-वाहनं, तदेव विमानं परियानिकमित्यर्थः । एकं योजनशत-सहस्रमायामविष्कम्भेण प्रज्ञप्तम् । सू. ३॥
__ 'सवसिद्धे' सर्वार्थसिद्धं अनुत्तरदेवलोकसम्बधि सर्वार्थ-सिद्धनामकं पञ्चमं विमानं तत् सर्वतः श्रेष्ठमस्तीत्याह-'महाविमाणे महाविमानम्, एक योजनशतसहस्रम् आयामविष्कम्भेण प्रज्ञप्तम् ॥स्. ४॥ मूलम् -अदा-नक्खत्ते एगतारे पण्णत्ते ॥सू. ५॥
चित्ता-नक्खत्ते एगतारे पण्णत्ते ॥सू. ६॥
साति-नक्खत्ते एगतारे पण्णत्त ॥सू.७॥ मध्यम आवास-बीच का प्रस्तर-पाथडा-लंबाई चौड़ाई की अपेक्षा एक लाख योजन का कहा गया है। इसी तरह आयाम और विष्कंभ की अपेक्षा पालक नामका यानविमान एक लाख योजन का कहा गया है। सर्वार्थ सिद्ध नामका पांचमां महाविमान भी आयाम और विष्कम की अपेक्षा एक लाख योजन का कहा गया है।
भावार्थ--यह कि-लंबाई चौडाई की अपेक्षा जंबूद्वीप नामका प्रथम द्वीप. अप्रतिष्ठान नामका सातवी नरक भूमि का मध्यम आवास, सौधर्मेन्द्र का पालक नामका यानविमान, और अनुत्तर लोक संबंधी सर्वार्थ सिद्ध नामका पंचमविमान ये चारों एक-एक लाख योजन के हैं ॥१-४॥ લાખ લાખ જનની બતાવી છે. એજ રીતે પાલક નામનું યાનવિમાન આયામ અને વિષ્કની અપેક્ષાએ એક લાખ જનનું ગણાય છે. સર્વાર્થસિદ્ધ નામનું પાંચમું મહાવિમાન પણ આયામ અને વિષ્કભની અપેક્ષાએ એક લાખ યોજનનું કહેલ છે.
ભાવાર્થ-લંબાઈ પહોળાઈની અપેક્ષાએ જંબુદ્વીપ નામને પહેલે દ્વીપ, અપ્રતિષ્ઠાન નામની સાતમી નરકભૂમિને મધ્યમ અવાસ સૌધર્મનું પાલક નામનું ધ્યાન વિમાન અને અનુત્તર દેવકનું સર્વાર્થસિદ્ધ નામનું પાંચમું વિમાન, તે ચારે એક એક લાખ એજનના છે.૧-૪
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
