________________
३८
समवायाङ्गसूत्रे
एगा जिरा ॥ १८ ॥
वेदनायां सत्यामात्ममदेशेभ्यः कर्मपरिशटतीति वेदनानन्तरं कर्मपरिशटनरूपां निर्जरां निरूपयति- 'एगा णिज्जरा' इति । एका निर्जरा - निर्जरणं निर्जरा विशरणं परिशटनमित्यर्थः यद्यपि साऽनेकविधा - तथाहि - अष्टविधकर्मभेदात् तन्निराऽप्यष्टविधा, किंच-सा द्वादशविधतपोजन्यतया द्वादशविधा, किंच-अकामक्षुत्पिपासा शीतोष्णसहनब्रह्मचर्यधारणादि नानाविधकारणजन्यतया नानाविधा, किंच- द्रव्यतो निर्जरा वस्त्रादेर्भावतस्तु कर्मणामेवं द्रव्यभावभेदाद द्विविधाऽपि भवति परन्तु निर्जरा - सामान्यादेका भवतीति भावः ।
प्रत्येक जीव को होती है अतः कर्म आठ प्रकार का होने से उनकी वेदना भी आठ प्रकार की होती है। तथा विपाकोदय और प्रदेशोदय के भेद से यह वेदना दो प्रकार की भी होती है। इस तरह वेदना में विविधता आने पर भी यह वेदना सामान्य की अपेक्षा से एक ही है ॥१७॥
'एगा णिज्जरा' इति ।
टीकार्थ- वेदना के होने पर आत्मप्रदेशों से जो कर्मों का परिशटन-अलग होना होता है इसी का नाम निर्जरा है । यह निर्जरा भी आठ प्रकार के कर्मों में से तत्तत्कर्मों के झरने से आठ प्रकार की, तथा बारह प्रकार के तप से जन्य होने से बारह प्रकार की, और बिना किसी इच्छा के क्षुधा, पिपासा, शीत, उष्ण के सहन करने से एवं ब्रह्मचर्य के धारण करने आदिरूप नाना प्रकार के कारणों से उत्पन्न होने से नाना प्रकार की है तथा द्रव्य निर्जरा और भाव निर्जरा इस तरह से दो प्रकार भी है। इनमें वस्त्रादिकों की निर्जरा-जीर्णदशा-द्रव्यनिर्जरा और कर्मों को निर्जरा
હાવાથી તેમની વેદના પણ આઠ પ્રકારની હાય છે, તથા વિપાકાય અને પ્રદેશે।દયના ભેદથી તે બે પ્રકારની હાય છે આ રીતે વેદનામાં વિવિધતા હોવા છતાં પણ વેદના સામાન્યની અપેક્ષાએ એક જ છે ૧૭ાા "एगा णिज्जरा"
વેદના દરમિયાન આત્મપ્રદેશમાંથી કર્મોનું જે પરિશલન-અલગ હોવાની ક્રિયા થાય છે. તે નિરા પણ આઠ પ્રકારનાં કર્મોમાંથી તે તે કર્માંના ઝરવાથી-છૂટવાથી આઠ પ્રકારના અને ખાર પ્રકારનાં તપથી પેદા થયેલ હાવાથી ખાર પ્રારની તથા કોઇ પણ પ્રકારની ઈચ્છાવિના ક્ષુધા (ભુખ), તૃષા, શીત, અને ઉષ્ણતા સહન કરવાથી અને બ્રહ્મચર્ય ધારણ કરવા આદિ રૂપ વિવિધ પ્રકારના કારણેાથી ઉત્પન્ન થવાથી અનેક પ્રકારની છે. તથા દ્રવ્યનિ રા અને ભાવનિર્જરા એવા તેના બે ભેદ છે. તેમાં વસ્ત્રાદિકની નિરા ભાવ નિરા-જી દશા-દ્રષ્ય નિરાશ છે અને કર્મોની નિર્જરા ભાનિજ રા
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
