________________
४९२
समवायाङ्गसूत्रे शेषाणा पञ्चदशानां नक्षत्राणां यदहोरात्रभोग्यक्षेत्रम्, तस्य सप्तषष्टयाभागे कृते सप्तपष्टिरेव लभ्यते, इति अवशिष्टानां पञ्चदशानां क्षेत्रसीमाविष्कम्भः सप्तपष्टिभागात्मको विज्ञेयः। तस्यां सप्तपष्टयां त्रिंशतागुणितायां दशाधिकद्विसहखसंख्या (२०१०) समुपलभ्यते । अत्र सप्तषष्टयामागे दत्ते यल्लब्धं तत्कालसीमा भवति । एषा कालसीमा त्रिंशन्मुहूर्तात्मिका विज्ञेया। तदुक्तम्
"अवसेसा नक्खत्ता पन्नरस विहुंति तीसइमुहुत्ता ।
चंदस्स तेहि जोगो समासओ एस वक्खाओ॥" छाया-अवशेषाणि नक्षत्राणि पञ्चदशापि भवन्ति त्रिंशन्मुहूर्तानि ।
चन्द्रस्य तैयोगः समासत एष व्याख्यातः ।।इति॥
एवमभिजिदादीनामष्टाविंशतिनक्षत्राणां यदहोरात्रभोग्यं क्षेत्रमस्ति, तस्य सप्तषष्टयाभागे कृते लब्धा त्रिंशदधिकाष्टादशशतसंख्या (१८३०) सप्तपष्टिभागाः क्षेत्रसीमाविष्कम्भो भवति । अष्टाविंशतिनक्षत्राणि जम्बूद्वीपे चन्द्रद्वयाकरती है। अर्थात् इन ६छ नक्षत्रों की कालसीमा का प्रमाण ४५ पैंतालीस मुहूर्त है। अब बाकी जो १५ पन्द्रह नक्षत्र और बचे हैं उन का जो अहोरात्ररूप भोग्यक्षेत्र है उसके ६७ सरसठ भाग करने पर अर्थात् उस क्षेत्र में ६७ सरसठ ही आते हैं। इस प्रकार ६७ सरसठ भागात्मक क्षेत्र सीमाविष्कंभ इन अवशिष्ट १५ पन्द्रह नक्षत्रों का जानना चाहिये। इन ६७ सरसठ को ३० तीस से गुणा करने पर २०१० दो हजार दश संख्या उपलब्ध होती है। इसमें ६७ सरसठ का भाग देने पर जो लब्ध ३०तीस आते हैं वह उनके काल की सीमा आ जाती है। यहां पर जो 'अवसेसा' इत्यादि गाथा कही गई है वह इसी ३० तीस मुहूर्तरूप काल सीमा को कहने के लिये कही है। इस प्रकार अभिजित् आदि जो २८ अठावीस नक्षत्र हैं उनका जो अहोरात्ररूप भोग्य क्षेत्र है उसके ६७ આપવામાં આવી છે તે ગાથાઓ એ જ વાતને ટેકે આપે છે એટલે કે તે છ નક્ષત્રોની કાળસીમાનું પ્રમાણ ૪૫ પિસ્તાલીશ મુહૂર્ત નું છે. હવે બાકીના જે પંદર નક્ષત્રો છે તેમને અહોરાત્ર ભાગ્ય ક્ષેત્રને ૬૭ સડસઠ વડે ભાગીએ તે ભાગાકારક ૭ સડસઠ જ આવે છે. એ રીતે બાકીના પંદર નક્ષત્રોને સીમાવિષ્ઠભ ૬૭ સડસઠ ભાગ પ્રમાણ છે. તે ૬૭ સડસઠ ને ત્રીસ વડે ગુણતાં ૨૦૧૦ બે હજાર દસ આવે છે. તેને ૬૭ સડસઠ વડે ભાગતા જે ૩૦ ત્રીસ જવાબ આવે છે એ જ તેમની કાળસીમાં થાય छे. महीने 'अवसेसा' वगेरे गाया। मापी छे ते मा. 30 भुडूत ३५ ॥ સીમાને બતાવવાને માટે કહેવામાં આવેલ છે. એ જ રીતે અભિજિત આદિ જે ૨૮ અઠયાવીસ નક્ષત્રો છે, તેમનું જે અહેરાત્ર લેગ્ય ક્ષેત્ર છે તેના ૬૭ સડસઠ
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
