________________
४५२
समवायानसूत्रे
बुद्धे जावप्पहीणे' सिद्धो बुद्ध: 'जावप्पहीण' यावत्महीणः । 'मंदरस्स णं पव्वयस्' मन्दरस्य खलु पर्वतस्य 'पञ्चत्थिमिल्लाओ चरमंताओ' पाचाच्यात चरमान्तात् विजयदारस्स पच्चत्थिमिल्ले चरमंते' विजयद्वारस्य पाश्चात्यश्वरमान्तीयोऽस्ति 'एस णं' एष खलु ' अवाहाए' अवाघया - व्यवधानमाश्रित्येत्यर्थः, 'पणपन्नं' जोयणसहस्सा' पञ्चपञ्चाशद्योजनसहस्राणि 'अंतरे' अन्तरे=दरे 'पण्णत्ते' प्रज्ञप्तः । अत्र मेरोः पाश्चात्यचरमान्तप्रदेशात् जम्बूद्वीपपूर्वदिग्वर्त्ति विजयद्वारस्य पाश्चात्यश्चारमान्तः पञ्चपञ्चाशत्सहस्रयोजनप्रमाणान्तरयुक्त उक्तः । लक्षयोजनममित जम्बूद्वीपपाश्चाच्यचरमान्तमदेशो मेरोर्विम्कष्भस्य मध्यभागात् पञ्चाशत्सहस्रयोजनानि यावद् दूरवर्त्ती । मेरोर्विष्कम्भभागो हि दशसहस्रयोजना'मल्ली णं अरहा' इत्यादि ।
टीकार्थ - मल्लीनाथ अर्हत प्रभु ५५ पचपन हजार वर्ष की अपनी पूर्ण आयु पालनकर - भोगकर - सिद्ध बुद्ध यावत् सर्वदुःखों से रहित बने हैं । सुमेरु पर्वत के पाश्चात्य दिशासंबंधी - चरमान्त से - सबसे अखिरी के अंतभाग से- जो विजयद्वार का पाश्चात्य चरमान्तभाग है, वह व्यवधान की अपेक्षा से५५पचपन हजार की दूरी पर है। मेरु के पाश्चात्य - पश्चिम दिशासंबंधी -चरमान्त प्रदेश से - सबसे आखिरी के अन्तिमप्रदेश से जंबुद्वीप की पूर्वदिशा में रहा हुआ जो विजय द्वार है उसका पीछे का जो अन्तिमभाग है वह ५५ पचपन हजार योजन की दूरी से युक्त है । ऐसा जो कहा गया है उसका हिसाब इस प्रकार से निकलता है कि जंबूद्वीप का विस्तार १ एक लाख योजन का है। उसका जो पाश्चात्य चरमान्त प्रदेश है वह मेरु के विष्कंभ - विस्तार के मध्यभाग से५० पचास हजार योजन दूर है। मेरु का 'मल्लीणं अरहा' इत्यादि !
ટીકા-મલ્લીનાથ અહ``ત પ્રભુ પંચાવન હજાર વર્ષ'નુ' આયુષ્ય ભાગવીને સિદ્ધ થયા, બુદ્ધ થયા, સંસારથી મુકત થયા, પરિનિવૃત્ત થયા અને સમસ્ત દુઃ ખાના અંત કરી નાખ્યા સુમેરુ પર્વતના પાશ્ચાત્ય ચરમાન્તથી-પશ્ચિમના છેડેથી વિજયદ્વારના પાશ્ચાત્ય ચરમાન્ત ભાગ પંચાવન હજાર ચેાજન દૂર છે. મેરૂના પાશ્ચાત્ય ચરમાન્ત પ્રદેશથી–પશ્ચિમના આખરી પ્રદેશથી જષ્ણુદ્ધીપની પૂર્ણાંમાં આવેલ વિજયદ્વારના પાછળના અન્તિમ ભાગ પંચાવન હજાર યેાજનને અતરે છે. ઉપરોકત કથનના હિસાબ આ રીતે ઘટાવી શકાય છે—જ બુદ્ધીપના વિસ્તાર એક લાખ ચેાજનના છે. તેના જે પશ્ચિમ છેડાના પ્રદેશ છે તે મેના વિષ્ણુભ-વિસ્તારના મધ્યભાગથી પચાસ હજાર ચાજન દૂર છે, મે વિશ્કેભ દસ હજાર ચેાજનના છે, પચાસ હજાર
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
