SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 238
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ भावबोधिनी टीका. सप्तदशसमवाये सप्तदशअसंयमादीनां निरूपणम् २१९ धिप्रमार्जनया वा योऽसंयमः सोऽप्रमार्जनाऽसंयमः, 'मणअसंजमे' मनोऽसंयमः= अकुशलात्मकस्य मनस उदीरणारूपोऽसंयमः। 'वइ असंजमे' वागसंयमः, 'काय असंनमे' कायासंयमः अकुशलात्मकयोः वाकाययोरुदीरणालक्षणोऽसंयम इत्यर्थः। पृथ्वीकायसंयममारभ्य कायसंयमपर्यन्तः सप्तदशविधः संयमः प्रज्ञप्तः । पृथ्वीकायासंयमादि विपरीतः पृथ्वीकायसंयमादिर्बोध्यः । 'माणुसत्तरे णं पव्वए' असंयम १३, अपमार्जना असंयम१४, मनः असंयम१५, वचन असंयम और कायअसंयम । इनमें अजीवकाय असंयम का तात्पर्य इस प्रकार से है-वस्त्र पात्र आदिकों का अयतना से उठाना और धरना, तथा बहुमूल्य वस्त्र पात्रादिको का लेना सो अजीवकाय असंयम है। भाण्ड उपकरण आदिकों की प्रतिलेखना नहीं करना अथवा अविधि से इनकी प्रतिलेखना करना इसका नाम प्रेक्षाअसंयम है। बार २ समझाने पर भी वस्त्र पात्रादिकों की प्रतिलेखना नहीं करना, अथवा असंयम योंगो में व्यापार करना, और संयमयोगों में व्याप्त नहीं होना सो इसका नाम उपेक्षा असंयम है। अविधि से उच्चार प्रस्रवण आदि की परिष्ठापनादि करना सो अपहृत्य असंयम है। पात्रादिकों की प्रमार्जना नहीं करना, अथवा अविधि से प्रमार्जना करना सो इससे जो असंयम होता है वह अप्रमार्जना असंयम है। अकुशलात्मक मन को रखना, इसी तरह वचन और काय का भी अकुशलरूप रखना सी क्रमश; मन असंयम, वचन असंयम और काय असंयम है। सतरह प्रकार का संयम कहा गया है, जो इस प्रकार से है-पृथिवीकायसंयम१, अपकायसंयम२, तेजस्कायसंयम३, वायुकाय(१४) मप्रभा ना असयम, (१५) भन: ससयम, (१६) क्यन असयम अने (૧૭) કાય અસંયમ. તેમાં અજીવકાય અસંયમનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે–વસ્ત્ર પાત્ર, આદિને સયતનાથી ઉપાડવું કે મૂકવું, તથા બહુમૂલ્ય વસ્ત્ર પાત્રાદિકને ગ્રહણ કરવા તે અવકાય અસંયમ કહેવાય છે. ભાંડ ઉપકરણ આદિની પ્રતિલેખના ન કરવી, અથવા અવિધિ પૂર્વક તેમની પ્રતિલેખના તેનું નામ “પ્રેક્ષા આસંયમ’ છે. વારંવાર સમજાવ્યા છતાં પણ વસ્ત્ર, પાત્ર આદિકેની પ્રતિલેખના ન કરવી, અથવા અસંયમ યોગમાં પ્રવૃત્ત રહેવું, અને સયમ યોગોમાં પ્રવૃત્ત ન થવું, એને “ઉપેક્ષા અસંયમ કહે છે. અવિધિ પૂર્વક ઉચ્ચાર પ્રશ્રવણ (મળ, મૂત્ર) આદિની પરિષ્કાપના मा ४२ ते 'अपहृत्यअसंयम' डाय छे. पात्राहियानी प्रमान न ४२वी मथवा मविधि अभाना ४२वी तेने 'अप्रमाजना असंयम' ४ भनने मशात्म राम ते मनःअसंयम छे, क्यनने सलाम २॥ मते 'वयन અસંયમ' છે, સત્તર પ્રકારના સંયમ કહ્યા છે, તે આ પ્રમાણે છે–(૧) પૃથ્વીકાય શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
SR No.006314
Book TitleAgam 04 Ang 04 Samvayang Sutra Sthanakvasi
Original Sutra AuthorN/A
AuthorGhasilal Maharaj
PublisherA B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year1962
Total Pages1219
LanguageSanskrit, Hindi, Gujarati
ClassificationBook_Devnagari, Agam, Canon, & agam_samvayang
File Size68 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy