________________
भावबोधिनी टीका. नारकादीनामवगाहनानिरूपणम्
१००३
स्याङ्गुलासंख्येयभागपरिमिताऽवगाहना संभवति, 'उकोसेणं' उत्कर्षेण 'जाव अहोलोइयगामा' यावत् अधोलौकिकग्रामाः, 'तिरियं जाव मणुस्सखेत्ते' तिर्यग् यावन्मनुष्यक्षेत्रम्, 'उर्दू जाव अच्चुओ कप्पो' उर्वयावदच्युतः कल्पस्तावत्प्रमाणा उत्कृष्टा तैजसशरीरावगाहना ‘एवं जाव आरणदेवस्स' एवं यावत् आरण देवस्य, एवम आनतस्येव यावच्छब्दात पाणतदेवस्य, आरणदेवस्य च तैजसशरीरावगाहनाविषया सर्वाऽपि वक्तव्यता विज्ञेया। तथा-'अच्चुए देवस्स वि एवं चेव' अच्युत देवस्याऽप्येवमेव-आनतदेवव देव विज्ञेयम् । ‘णवरं' विशेषस्त्वयम्-यत्आनतप्राणताऽऽरणदेवक्तव्यताया 'उर्ध्वयावदच्युतः कल्पः' इत्युक्तम्, अत्र तु 'उड्ड जाव सगाई विमाणाई' उर्चयावत्स्वकानि विमानानि-अच्युतदेवानामुत्कृष्टातैजसशरीरावगाहना उर्ध्वं यावत्स्व विमानानि तावत्प्रमाणेति वाच्यम्, इति यावच्छब्दसंगृहीतालापकव्याख्या । अंगुल के असंख्यातवें भाग प्रमाण होती है। उत्कृष्ट अवगाहना अधो लोक संबंधी प्रामादिक प्रमाण होती है तिर्यगू में मनुष्यक्षेत्र प्रमाण होती है। इसी तरह से आरणदेव के और प्राणतदेव के, तैजसशरीर की अवगाहना संबंधी वक्तव्यता-कथन जानना चाहिये। आनतदेव की तरह ही यद्यपि अच्युतदेव के तैजस शरीर की अवगाहना है, परन्तु फिर भी इसमें जो विशेषता है वह इस प्रकार से है-आनत, प्राणत और आरणदेव के तैजस शरीर की अवगाहना आयाम की अपेक्षा लेकर उत्कृष्ट रूप से उर्ध्व में अच्युत कल्पप्रमाण कही गई है परंतु जो अच्युतदेव है उनके तैजसशरीर की अवगाहना उर्वमें अपने२ विमानप्रमाण कही गई है। इस तरह ‘एगेंदिय तेयसरीरे' सूत्र में जो 'जाव' पद आया है उससे संगृहीत आलापकों की यहां तक व्याख्या की गई है। અંગુલના અસંખ્યાતમાં ભાગપ્રમાણ થાય છે ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના અધલક સંબંધી ગ્રામાદિક પ્રમાણ થાય છે, તિર્યગૂમાં મનુષ્યક્ષેત્ર પ્રમાણ થાય છે અને ઉર્વમાં અયુત ક૯૫ પ્રમાણ થાય છે. આરણ અને પ્રાણત દેના તજસ શરીરની અવગાહનાનું સ્વરૂપ પણ એ જ પ્રમાણે સમજવું. આનત દેવના જેવી જ અચુતના દેના તેજસ શરીરની અવગાહના હોય છે છતાં પણ તેમાં નીચે પ્રમાણે વિશિષ્ટતા છે-આનત, પ્રાણત અને આરણના દેનાતૈજસ શરીરની ઉત્કૃષ્ટ અવગાહના આયામની અપેક્ષાએ ઉર્વમાં અચુત ક૫પ્રમાણ કહી છે, પણ અયુત ક૫માંના દેવના તેજસ શરીરની અવગાહના ઉમાં પિતપોતાના વિમાન પ્રમાણ કહી છે આ રીતે "एगेदिय तेयसरीरे" या सूत्रम रे 'जाव' ५६ मा छे तेनाथी अड કરાયેલ વિષયેનું વર્ણન અહીં સુધીમાં કરાયું છે. હવે બાર કલપની ઉપર જે
શ્રી સમવાયાંગ સૂત્ર
