________________
स्थानाङ्गसूत्रे टीका-'दस णक्खत्ता' इत्यादि
ज्ञानस्य श्रुतज्ञानस्य वृद्धिकराणि मृगशिर आदीनि दश नक्षत्राणि भवन्ति । अयं भायः-चन्द्रो यदि दशसु एतेषु नक्षत्रषु केनापि नक्षत्रेण युक्तो भवेत, तदा यदि श्रुतज्ञानस्योद्देशादिः क्रियते, तर्हि तद् बर्द्धते । क्षयोपशमहेतुत्वेन कालविशेषस्य तथाविधकार्येषु कारणत्यात् । तदुक्तम्
" उदयक्खयखओयसमोयसमाजं च कम्मुणो भणिया। दव्यं खेत्तं कालं भवंच भावंच संपप्प ॥ १ ॥" छाया-उदयक्षयक्षयोपशमोपशमा यच्च कर्मणो भणिताः ।
द्रव्यं क्षेत्रं कालं भवंच भावंच सम्प्राप्य॥ १॥ इति ॥ सू०८७ ॥ अनन्तरसूत्रे श्रुतज्ञानवृद्धिकराणि दश नक्षत्राण्युक्तानि । श्रुतज्ञानस्य वृद्धिस्तु तत्प्रतिघातककर्मणः क्षयोपशमादेव भवतीति कर्मनिबन्धनकुलकोटीसूत्रमाह
मृगशिर आदि १० नक्षत्र श्रुतज्ञानकी वृद्धि करनेवाले होते हैंजैसे-मृगशिर १ आर्द्रा २ पुष्य ३ पूर्वा ६ मूल ७ अश्लेषा ८ हस्त ९ एवं चित्रा १०, तात्पर्य ऐसा है कि चन्द्र इन १० नक्षत्रमें से किसी भी नक्षत्र से युक्त हो, तो उस समय यदि श्रुतज्ञानका उद्देश आदि किया जावे तो वह वृद्धिको प्राप्त होता है क्योंकि काल विशेष भी क्षयोपशमका हेतु होता है अतः यह तथाविधकार्यों में कारण होता है-कहा भी है " उदयक्खयखओवसमो'-इत्यादि ।
द्रव्य, क्षेत्र, काल, भव, और भाव इनको प्राप्तकर कर्मके उदय, क्षय, क्षयोपमशम और उपशम होते हैं। सूत्र ।।८७॥
इस ऊपर के सूत्र में श्रुतज्ञानकी वृद्धि करने वाले १० नक्षत्रोंको कह. वृद्धि ४२ना। इस नक्षत्रानुं ४थन ४३ छ. "दस णक्खसा णाणस्स" त्याह.
ટીકાઈ–મૃગશીર્ષ આદિ ૧૦ નક્ષત્રે શ્રુતજ્ઞાનની વૃદ્ધિ કરનારા હોય છે. १० नक्षत्राना नाम नीये प्रभारी छ-(१) भृशशीष, (२) माद्री, (3) पुष्य, (४-५-६) पूर्वा , (७) भूत, (८) AAषा, (6) मने (१०) यित्रा, આ કથનનું તાત્પર્ય એ છે કે જ્યારે ચન્દ્ર આ ૧૦ નક્ષત્રમાંથી કઈ પણ નક્ષત્રથી યુક્ત હોય, ત્યારે શ્રુતજ્ઞાનને અભ્યાસ, વાચના આદિ કરવામાં આવે તે જ્ઞાનની વૃદ્ધિ અવશ્ય થાય છે; કારણ કે કાળવિશેષ પણ પશમમાં ४१२९५भूत मन छे. ४युं ५५ छे -"उदयक्खयखओवसमा” त्याहि-द्रव्य, ક્ષેત્ર, કાળ, ભવ અને ભાવને પ્રાપ્ત કરીને કર્મને ઉદય, ક્ષય, ક્ષપશમ અને ઉપશમ થતાં હોય છે. એ સૂ. ૮૭૫
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
