________________
सुघाटीका स्था० १० सू० ८७ ज्ञानवृद्धिकरनक्षत्रनिरूपणम्
६९७ टीका–'कत्तियाणक्खते' इत्यादि
सूर्यस्य मण्डलानि चतुरशीत्यधिकशतसंख्यकानि चन्द्रस्य एश्चदश, नक्षत्राणां चाष्टौ तत्र-कृत्तिकानक्षत्रं सर्वबाह्याद् मण्डलात्=चन्द्रमण्डलात्-चन्द्रसंचरणमार्गविशेषात् पञ्चदशानां मध्ये दशमे मण्डले चंद्रमण्डले सर्वाभ्यन्तरात् षष्ठे चन्द्रमण्डले चारं चरति= भ्रमणं करोति १ । तथा-अनुराधा नक्षत्रं सर्वाभ्यन्तरात् चन्द्रमण्डलात् दशमे सर्वबाह्यात् षष्ठे चन्द्रमण्डले चारं चरति ॥सू० ८६॥ नक्षत्रपस्तावात् सम्प्रति ज्ञानवृद्धिकराणि दशनक्षत्राण्याह
मूलम्-दस णक्खत्ता गाणस्स विद्धिकरा पण्णत्ता, तं जहा मिगसिरमद्दा पुस्सो, तिन्नि य पुव्वाइं मूलमस्सेसा। हत्थो चित्ता य तहा, दस बुड्किराइं नाणस्त ॥१ सू० ८७॥
छाया-दश नक्षत्राणि ज्ञानस्य वृद्धिकराणि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा-मृगशिरः १ आर्द्रा २ पुष्यः३ तिस्त्रश्च पूर्वा ६ मूलम् ७ अश्लेषा ८ हस्तः९ चित्रा १० च तथा दश वृद्धिकराणि ज्ञानस्य ॥ १ ॥ सू० ८७॥
टीकार्थ-सूर्यके मण्डल १८४ हैं। चन्द्र के मण्डल १५ हैं। नक्षत्रोंके मण्डल आठ हैं। इनमें कृत्तिका जो नक्षत्र है यह सर्व बाह्यमण्डल से-चन्द्र संचरण मार्ग विशेष से १५ मण्डलोंमें से दश मण्डल में-चन्द्रमण्डलमें
और सर्व आभ्यन्तर मण्डल से छठे चन्द्रमण्डलमें भ्रमण करता है । १॥ तथा-अनुराधा नक्षत्र सर्वाभ्यन्तर मण्डल से-चन्द्रमण्डल सर्वबाह्य से छट्टे चन्द्रमण्डल में भ्रमण करता है। सूत्र ॥८६॥
नक्षत्रके प्रस्ताव से अब सूत्रकार ज्ञानकी वृद्धिकारक दश नक्षत्रोंका कथन करते हैं --"दसणक्खत्ता णाणस्स"-इत्यादि ।सू० ॥८७॥ हेमात नक्षत्रनi नाम ४९ छ. “कत्तियाणक्खत्ते सव्व बाहिराओ" त्या
ટીકાર્થ–સૂર્યનાં મંડળ ૧૮૪છે. ચદ્રનાં મંડળ ૧૫ છે. નક્ષત્રનાં મંડળ આઠ છે. તેમાંનું જે કૃત્તિકા નક્ષત્ર છે તે સર્વ બાહ્યમંડલમાંના-ચદ્રના સંચરણના માર્ગમાંના ૧૫ મંડલેમાંના દસમાં ચંદ્રમંડલમાં અને સર્વ આભ્યન્તર મંડલમાંના છટ્ટા ચન્દ્રમંડલમાં ભ્રમણ કરે છે. ૧ તથા અનુરાધા નામનું જે નક્ષત્ર છે તે સર્વ આભ્યન્તર ચન્દ્રમંડલેમાંના દશમાં ચન્દ્રમંડલમાં અને સર્વ બાહ્ય ચન્દ્રમંડલમાંના છ ચન્દ્રમંડલમાં ભ્રમણ કરે છે. સૂ. ૮૬ છે
પૂર્વસૂત્રમાં નક્ષત્રને અધિકાર ચાલી રહ્યો હતો. હવે સૂત્રકાર જ્ઞાનની स्था०-८८
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
