________________
स्थानाङ्गसूत्रे अधोदिशि सहस्रं यावद् द्वीपव्यपदेशः। जम्बूद्वीपे तु पश्चिमविदेहे जगती प्रत्यासत्या उण्डत्वमप्यस्तीति ।इति ॥१॥ तथा-सर्वेऽपि महाहदाः हिमवदादि स्थिताः पद्मादयो गाम्भीर्येण दशयोजनममाणा बोध्याः ॥२॥ तथा-सर्वाण्यपि सलिलकुण्डानि-सलि. लानि-गङ्गादयो महानद्यातेषां कुण्डानि-प्रपातकुण्डानि प्रभवकुण्डानि च गाम्भीर्येण दश योजनप्रमाणानि ॥३॥ तथा-शोता शीतोदेति महानदि द्वयं मुखमूले समुद्रप. वेशस्थाने-गाम्भीर्येण दशयोजनात्मकं बोध्यमिति ॥ ४ ॥ सु० ८५ ॥
द्वीपसमुद्राधिकारात् तदर्तीनि नक्षत्राणि दर्शयितुमाह
मूलम्-कत्तियाणक्खत्ते सबबाहिराओ मंडलाओ दसमे मंडले चारं चरइ ११ अणुराहाणखत्ते सव्यभंतराओ मंडलाओ दसमे मंडले चारं चरइ २॥ सू० ८६॥
छाशा-कृत्तिकानक्षत्रं सर्वबाह्यात् दशमे मंडले चारं चरति १। अनुराधानक्षत्रं. सर्वाभ्यन्तराद् मण्डलाद् दशमे मण्डले चारं चरति ॥ ॥ सू० ८६ ॥ राई द्वीपों में नहीं होती है परन्तु फिर भी अघोदिशामें एक हजार योजन तक द्वीपव्यपदेश होता है जम्बूद्वीपमें तो पश्चिम घिदेहमें जगती के पास गहराई भी है ॥१॥ तथा-समस्त भी महाहद हिमवत् आदि पर्वतों पर स्थित पनादिक हृद-गहराईमें दश योजनके हैं-ऐसा जानना चाहिये. ॥२॥ तथा जितने भी सलिल कुण्ड हैं-गङ्गाआदि नदियों के कुण्ड हैं-प्रपातकुण्ड और प्रभवकुण्ड हैं -ये भी सब १० योजन प्रमाण के गहरे हैं ॥३॥ तथा-शीता शीतोदा नामकी जो दो नदियां हैं वे समुद्र प्रवेश स्थानमें दश दश योजनकी गहरी हैं ॥४॥-मत्र ॥८५॥
द्वीप और समुद्र के अधिकार से अब सूत्रकार तद्वर्ती नक्षत्रोंको प्रकट करते हैं-"कत्तियाणक्खत्ते सचबाहिराओ-इत्यादि । सूत्र॥८६॥ ગહરાઈ (ઊંડાણ)ને ઉપ કહે છે. આ ઊંડાણને દ્વીપમાં સદ્દભાવ હેતે નથી. પરંતુ અદિશામાં એક હજાર જન સુધીના ભાગ માટે તે દ્વીપના નામને વ્યવહાર થાય છે. જમ્બુદ્વીપમાં તે પશ્ચિમ વિદેહમાં જગતીની પાસે ગહરાઈ પણ હોય છે. ૧છે તથા સઘળાં મહાહુદની-હિમવતુ આદિ પર્વતો પર આવેલાં પદ્માદિક હૃદની–ગહેરાઈ (ઊંડાઈ) દસ જનની કહી છે. એમ સમજવું. ૨તથા જેટલા સલિલ કુંડે (ગંગાદિ નદીઓના કુડે) છે–પ્રપાતકુંડ અને પ્રભાવકુંડ છે–તેઓ પણ ૧૦ જનપ્રમાણ ઊંડા છે . ૩. તથા શીતા અને શીદા નામની જે મહાનદીઓ છે, તેઓ સમદ્રપવેશ સ્થાને ૧૦–૧૦ જનપ્રમાણ ઊંડી છે. ૪ | સૂત્ર ૮૫
દ્વિીપે અને સમુદ્રોને અધિકાર ચાલી રહ્યો છે, તેથી હવે સૂત્રકાર તેમાં
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
