________________
६६८
स्थानाङ्गसूत्रे तदुक्तम्-" चउत्थी य बला नाम, जं नरो दसमस्सिो ।
समत्यो बलं दरिसेउं, जइ होइ निरुपदयो ॥१॥" छाया-चतुर्थी च बला नाम, यां नरो दशामाश्रितः ।
समर्थों बलं दर्शयितुं यदि भपति निरुपद्रवः ॥१॥ इति । निरुपद्रवः रोगाद्युपद्रववर्जित इत्यर्थः ॥४॥
तथा-प्रज्ञा-प्रकर्षेण ज्ञायतेऽनयेति प्रज्ञा-अभीष्टार्थसम्पादनविषया परिवाराभिटद्धिविषया या बुद्धिः, तद्योगा दशाऽपि प्रज्ञा । तदुक्तम्- "पंचमिंच दसं पत्तो, अणुपुब्धीए जो नरो।
इच्छियत्थं विचिंतेइ, कुडुंब चामिकंखई ॥१॥" छाया-पञ्चमीच दशां प्राप्तः, आनुपूर्व्या च यो नरः।
ईप्सितार्थ विचिन्तयति, कुटुम्बं चाभिकाङ्क्षति ॥१॥इति ॥५॥ होते हैं तो। तथा-जिस अवस्था में पुरुष बल युक्त होता है ऐसी वह दशा बल के योग से बला कही गई है. कहा मी है
" चउत्थीय बला नाम' इत्यादि।
चतुर्थी दशा का नाम चला है इस दशा को प्राप्त हुआ मनुष्य अपने बलका प्रदर्शन करने में समर्थ होता है यदि वह रोगादि उपद्रवों से रहित होता है तो जिस दशा प्राप्त हुआ प्राणी-मनुष्य-इच्छित अर्थ के सम्पादन करने में समर्थ बुद्धिवाला एवं परिवार की वृद्धि करनेवाली बुद्धिवाला होता है, वह दशा प्रज्ञा (बुद्धि ) के योग से प्रज्ञा दशा है। कहा भी है-"पंचमि च दसं पत्तो" इत्यादिસમર્થ હોય છે. જે તેના ઘરમાં ભેગોને ભેગવવાની સગવડ હોય, તો તેમને જોગવવાને તે અવશ્ય સમર્થ હોય છે.
૪) બલા અવસ્થા–જે અવસ્થામાં માણસ શારીરિક બળથી યુક્ત હોય છે, તે અવસ્થાને બલના ચેગને કારણે બલાઅવસ્થા કહે છે. કહ્યું પણ છે કે
" चउत्थीय बला नाम"
ચથી દશાનું નામ બલાવસ્થા છે. આ અવસ્થામાં જે માણસ નીરોગી હોય તે પિતાના બળનું પ્રદર્શન કરવાને સમર્થ હોય છે.
(૫) પ્રજ્ઞાદશા–જે અવસ્થામાં માણસ ઈચ્છિત અર્થની પ્રાપ્તિ કરાવનારી બુદ્ધિથી યુક્ત હોય છે અને પિતાના પરિવારની વૃદ્ધિ કરનારી બુદ્ધિથી સંપન્ન डीय छ, ते शाने प्रज्ञाना योगथी प्रज्ञा६॥ ४ छ. ४युछ है-"पंचमि च दस पत्तों" त्यादि
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
