________________
स्थानाङ्गसूत्रे
छाया - दश स्थानानि छद्मस्थः खलु सर्वभावेन न जानाति न पश्यति, तद्यथा - धर्मास्तिकायं १ यावद वायुम् ८, अयं जिनो भविष्यति वा न वा भवि यति ९, अयं सर्व दु:खानामन्तं करिष्यति वा न वा करिष्यति १० । एतान्येव उत्पन्नज्ञानदर्शनधरः अर्हन् यावत् अयं सर्वदुःखानामन्तं करिष्यति वा न वा करि व्यति १० । ।। सू० ६० ॥
टीका- ' दस ठाणाई ' स्त्यादि -
छद्मस्थः- परमावधिज्ञान युक्तो मुनिः दश स्थानानि सर्वमावेन= साक्षात्का रेण - प्रत्यक्षतयेत्यर्थः, न जानाति न पश्यति । तानि स्थानान्याह - तद्यथा
६०६
वेदना आदी रूप अर्थ अमूर्त होता है, और जो अमूर्त होता है उसे जिनही जानते हैं छद्मस्प नहीं इसी बात को अब सूत्रकार प्रदर्शित करते हैं-" दस ठाणाई छउमत्येणं सव्वभावेणं " इत्यादि । सूत्र ६० ॥
टीकार्थ - १० स्थानों को छद्मस्थ सर्व भाव से जानता है न देखता है - वे १० स्थान इस प्रकार से हैं- धर्मास्तिकाय ? यावत् वायु ८ यह जिन होगा या नहीं होगा ९ और यह सर्व दुःखों का अन्त करेगा या नहीं करेगा इन्हीं १० स्थानोंको उत्पन्न ज्ञान दर्शन धारी जिन अर्हन्त यावत् यह सर्व दुःखों का अन्त करेगा या नहीं करेगा यह सब जानते हैं-
छद्मस्थ पद से यहां परम अवधिज्ञान वर्जित मुनि लिया गया है, ऐसा छद्मस्थ मुनि इन पूर्वोक्त १० स्थानोंको नहीं जानता है धर्मास्तिकाय के साथ आगत यावत्पदसे अधर्मास्तिकाय आका
વેદનારૂપ પદાર્થો અમૂર્ત હોય છે. એવાં અમૃત પદાર્થોને જિનેન્દ્ર ભગવાના જ જાણી શકે છે-છદ્મસ્થ જીવા તેમને જાણી-દેખી શકતા નથી. એજ થાતને સૂત્રકાર હવે પ્રકટ કરે છે—
" दस ठाणाई छउमत्थेण सव्वभावेणं" इत्यादि - (सू ६०) ટીકા-નીચેનાં દસ સ્થાનાને છદ્મસ્થ સવ ભાવ (પ્રત્યક્ષરૂપે) જાણતા પણ નથી અને દેખતા પણ નથી-(૧ થી ૮) ધર્માસ્તિકાયથી લઇને વાત પન્તના આઠે पार्थो (८) भु व्यक्ति दिन ( ठेवणी ) थशे से नही, (ङ) भने अमु વ્યક્તિ સમસ્ત દુઃ ખાના અન્ત કરશે કે નહી' કરે, ૧૦
પરન્તુ જેમને કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન ઉત્પન્ન થઈ ગયું છે. એવાં અર્હત જિનેન્દ્ર ભગવાન ઉપયુકત દસે સ્થાનાને જાણે છે અને દેખે છે.
આ સૂત્રમાં અવધિજ્ઞાનથી રહિત મુનિને છદ્મસ્થ પદ દ્વારા મહેણુ કરવામાં આવેલ છે. એવા છદ્મસ્થ મુનિ ધર્માસ્તિકાય આદિ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
