________________
५५८
स्थानाइसने सिद्धिविग्रहगतिः-सिद्धौ लोकान्ते विग्रहात्-आकाशविभागातिक्रमणपूर्वकं गतिः= गमनमिति १० विग्रहगतिर्यद्यपि चक्रगतिः तथापि सिदस्य तदभावात् तत्साहचर्यान्नारकादीनामपि सा प्रोक्ता । अथवा-अत्र प्रथमपदैनिर्विशेषणतया ऋजुगतिरुक्ता, द्वितीयपदैस्तु वक्रगतिरिति । अत्र पक्षे-सिद्धिगतिरित्यनेन सामान्यगतिरुक्ता । 'सिद्धिविग्गहगई' इत्यस्य तु सिद्धयविग्रहगतिरितिच्छाया ।सिद्धौ लोकाग्रे अविग्रहेण =अपक्रेण गतिः-गमनमित्यर्थः । अनेन विशेषगतिरुक्ता । सामान्यवि. शेषापेक्षयैव पदद्वयस्य भेदो बोध्य इति ॥ सू० ५० ॥ गतियोंका व्याख्यान कर लेना चाहिये. जिस गतिमें जीव कृतकृत्य हो जाते हैं वह सिद्धि है वही उनके द्वारा गम्यमान होनेके कारण गति है यह सिद्धिगति लोकके अग्रभाग रूप है तथा-लोकान्तमें जो आकाश विभागका अतिक्रमण करते हुए उनकी गति होती है वह सिद्धि विग्रहगति है विग्रह गति यद्यपि वक्रगति रूप होती है परन्तु सिद्धको विग्रहगति-मोढे वाली गति होती नहीं है अतः उसके साहचर्यसे यह नारकादिकोंके भी नहीं कही गई है अथवा-प्रथम पदों द्वारा विना विशेषके ऋजु गति कही गई है और द्वितीय पदों द्वारा वक्राति कही गई है। ___इस पक्षमें सिद्धिगति इस पदसे तो सामान्य गति कही है और "सिद्धिविग्गह गई" इस पद से सिदधविग्रहगति कही गई हैं. क्योंकि इसकी छाया सिद्धयविग्रह गति ऐसी होती है सिद्धिमें-लोकके વામાં આવી છે. નરકગતિ અને નરકવિરહગતિના વિષયમાં જેવું કથન કરવામાં આવ્યું છે, એવું જ કથન મનુજગતિ આદિના વિષયમાં પણ સમજી લેવું.
જે ગતિમાં જીવ કૃતકૃત્ય થઈ જાય છે તે ગતિનું નામ સિદ્ધગતિ છે. કર્મોને સંપૂર્ણરૂપે ક્ષય કરીને થયેલા જીવે નું જ સિદ્ધગતિમાં ગમન થાય છે. આ સિદ્ધગતિ લેકના અગ્રભાગરૂપ છે. તથા-આકાશવિભાગનું અતિક્રમણ કરીને લે કાન્તમાં જે તેમની ગતિ થાય છે તેનું નામ સિદ્ધિવિગ્રહગતિ છે વિગ્રહગતિ જે કે વકગતિરૂપ હોય છે, પરંતુ સિદ્ધજીમા વિગ્રહગતિ-મેડ ( વળાંકવાળી) ગતિ-હેતી નથી. તેથી તેના સાહચર્યથી નારકાદિકમાં પણ એવી ગતિને સદુભાવ કહ્યો નથી. અથવા પ્રથમ પદે દ્વારા કેઈ પણ જાતની વિશેષતા વિના
જગતિની વાત કરવામાં આવી છે અને બીજા દ્વારા વક્રગતિની વાત કરવામાં भावी छे. माटो पियार ४२वामा माये तो "सिद्धिगति ” ५४६॥२॥ तो सामान्यातिनी वात ४२यामा पापी छ भने “ सिद्धिविग्गहगई" सिद्धिવિગ્રહગતિ આ પદ દ્વારા સિદ્ધવિગ્રહગતિની વાત કરવામાં આવી છે, કારણ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
