________________
सुधा टीका स्था०१० सू० ५० गतिभेदनिरूपणम्
रित्यादि । तत्र - निरयगतिः - निरयाणां =नारकाणाम् - गतिर्गम्यमानत्वात् । अथवा - निरयगतिः-निरयगतिनामकर्मोदयजन्यो नारकत्वलक्षणः पर्यायविशेषः । इति 1 तथा - निरयविग्रहगतिः - निरयाणां विग्रहात् = क्षेत्रविभागातिक्रमणपूर्वकंगतिः गमनम् । अथवा - निरयाणां विहायोगति कर्मजन्या स्थितिनिवृत्तिरूपा ऋजुवा गतिर्निरयविग्रहगतिरिति २ । एवमेव तिर्यग्गतिः ३ तिर्यग्विग्रहगतिः ४ यावत्पद ग्राह्याः - मनुजगतिः ५ मनुजविग्रहगतिः ६ देवगतिः ७ देवविग्रहगतिश्व व्याख्येयाः । तथा-सिद्धिगतिः - सिध्यन्ति = परिनिष्ठितार्थाः भवन्ति जीवा यत्र सा सिद्धिः सैव गम्यमानत्वाद् गतिः सिद्धिगतिः - लोकाग्ररूपा ९। तथा
"
५५७
गति आदीके भी दस १० प्रकारकी कही गई है सो उसका तात्पर्य ऐसा है - नारकोकी जो गति है वह निरय गति हैं क्योंकि यह उन पापीयोंके जीवों द्वारा प्राप्तिके योग्य होती है अथवा नरक गति नाम कर्मके उदयसे जन्य जो नारक रूप पर्याय है वह निरय गति है १ ।
निरयविग्रह गति - नारकोंकी क्षेत्र विभाग के अतिक्रमणपूर्वक जो गति गमन है वह निरयविग्रहगति है अथवा - नारकोंकी जो विहायोगति कर्मजन्य स्थिति निवृत्ति रूप ऋजु गति अथवा वक्रगति है वह निरयविग्रहगति है २ ।
इसी प्रकार से तिर्यग्गति और तिर्यग् विग्रहगतिके विषयमें भी जानना चाहिये यह यावत् शब्द से मनुजगति ५ मनुजविग्रहगति ६ देवगति ७ और देवविग्रहगति ८ इन गतियोंका ग्रहण हुआ है नरक गति और नरक विग्रह गतिके अनुसार इन मनुज गति आदि ગમન અથવા પર્યાય વિશેષનું નામ ગતિ આદિ ૧૦ પ્રકાર છે. હવેતે પ્રકારનુ સ્પષ્ટીકરણ કરવામાં આવે છે—
નરકગતિ-નારકાની જે ગતિ છે તેને નિરયગતિ અથવા નરકગતિ કહે છે, કારણ કે આ ગતિ નારકા દ્વારા પ્રાપ્ત કરાય છે અથવા નરકગતિ નામક ના ઉદયથી જન્ય જે નારક રૂપ પર્યાય છે તેનુ' નામ નિરયગતિ છે.
નિરયવિગ્રહગતિ-નારકાની ક્ષેત્રવિભાગના અતિક્રમણપૂર્વક જે ગતિ ( ગમન डिया ) छे, तेनु नाम निरयविग्रहगति छे. अथवा-नारनी ने विडायोगति ક જન્ય સ્થિતિ નિવૃત્તિરૂપ ૠજુગતિ અથવા વક્રગતિ છે તેને નિરયવિગ્રહ ગતિ કહે છે, એજ પ્રમાણે તિગતિ અને તિવિગ્રઢગતિના વિષયમાં પણ समन्न्वु'. सूत्रमांना ‘यावत्' पहथी सही (4) अनुभगति, (६) भनुभविथड गति, (७) द्वेषगति अने (८) द्वेपविश्रडगति, आा आर गतिमाने अडथु १२
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
