________________
२३.
स्थानाङ्गसत्रे वीकायिकावगाहना-पृथिवीकायिकशरीरम् १ एवमप्कायिकावगाहना २, 'यावत्' पदेन तेजस्कायिकावगाहना ३, वायुकायिकावगाहना ४ इति पदद्वयं ज्ञेयम् , तथा-वनस्पतिकायिकावगाहना ५ द्वीन्द्रियावगाहना ६ त्रीन्द्रियावगाहना ७ चतुरिन्द्रियावगाहना ८ पश्चेन्द्रियावगाहना ९। इति । ___“जीवा णं' इत्यादि-जीवाः ' खलु '-वाक्यालङ्कारे, नवमिः स्थानः संसार-भवभ्रमणम् अवर्तन्त,-वृत्तिरत्र कृ धात्वर्थे, तेन अकुर्वनित्यर्थः एवमन्य. दपि पदद्वयं करोत्यर्थपरतया विवरणीयम् । तद्यथा-पृथिवीकायिकतया १, ' यावत् ' पदेन अप्कायिकतयेत्यादिचतुरिन्द्रियतयेत्यन्तपदसप्तकं ग्राह्य, तथा पश्चेन्द्रियतया ९ इति १४ ॥ सू०७ ॥
जीरानां रोगोत्पत्तिनिमित्तान्याह
मूलम्-णवहिं ठाणेहि रोगुप्पत्ती सिया, तं जहा-अच्चासणयाए १, अहियासणयाए २, अइणिदाए ३, अइजागरिएणं ४, उच्चारनिरोहेणं ५, पासवणणिरोहेणं ६, अद्धाणगमणेणं ७, भोयणपडि कूलयाए ८,इंदियत्थविकोवणयाए ९ १५।सू०८॥ __छाया-नामिः स्थानः रोगोत्पत्तिः स्यात् , तद्यथा-अत्यशनतया १, अहिताशनतया २, अतिनिद्रया ३, अतिजागरितेन ४, उच्चारनिरोधेन ५, प्रस. वणनिरोधेन ६, अध्वगमनेन ७ भोजनप्रतिकूलतया ८, इन्द्रियार्थविकोपनतया ९॥ सू०८॥ ___ अवगाहना शब्दका अर्थ शरीर है, यहां यावत्पदसे तेजस्कायिक अवगाहना ३ वायुकायिक अवगाहना ४ इन दो पदोंका ग्रहण हुआ है __ अतः जीवोंने संसार-भवभ्रमण किया है, करते हैं-करेंगे इत्यादि रूपसे अर्थ संगति कर लेनी चाहिये यहां यावत्पदसे " अप्रकायिकसे लेकर चौइन्द्रिय तक ७ पदोंका ग्रहण हुआ है । सूत्र ७ ।।
અવગાહના પદ શરીરના અર્થમાં વપરાયું છે. અવગાહના સૂત્રમાં વર્ષ રાયેલા પર્યન્ત” પદ દ્વારા “તેજસ્કાયિક અવગાહના અને વાયુકાયિક અવ ગાહના”, આ બે પદ ગ્રહણ કરવા જોઈએ.
૧૪માં સૂત્રમાં એ વાત પ્રકટ કરવામાં આવી છે કે જીએ પૃથ્વીકાયિક આદિ નવે સ્થાનમાં ભૂતકાળમાં ભ્રમણ કર્યું છે, વર્તમાનકાળમાં પણ ભ્રમણ કરી રહ્યા છે અને ભવિષ્યમાં પણ ભ્રમણ કરશે. આ સૂત્રમાં “પયત પદ વડે અપકાયિકથી લઈને ચતુરિન્દ્રિય સુધીના સાતે સ્થાને ગ્રહણ કરવામાં આવ્યાં છે. | સૂત્ર ૭ !
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫