________________
सुघा टोकास्था०८सू०४८ जंबूदर्शना प्रभृतीनां उत्पत्यादिप्रमाणनिरूपणम् १४७
छाया --जम्बू खलु सुदर्शना अष्ट योजनानि ऊर्ध्वम् उच्चत्वेन, बहुमध्यदेशभागे अष्टयोजनानि विष्कम्भेण, सातिरेकाणि अष्ट योजनानि सर्वाग्रेण प्रज्ञप्ता १| कूटशाल्मली खलु अष्ट योजनानि एवमेव २ । तिमिस्र गुहा खलु अष्ट योजनानि ऊर्ध्वमुच्चत्वेन एवमेव ४ || मू० ४८ ॥
टीका--' जंबू णं ' इत्यादि --
"
जम्बू :- जम्बू नामको वृक्षविशेषः, तदाकारा सर्व रत्नमयी या साऽपि जम्बू रुच्यते, तदधिष्ठितत्वादेवायं जम्बूद्वीपोऽभिधीयते से यं जम्बूः सुदर्शनाऽपरनाम्ना व्यवह्रियते । अस्याः सुदर्शनाया जम्ब्बाः स्थितिरेवं विज्ञेया, तथाहिउत्तरकुरूणां पूर्वार्द्ध महानद्याः पूर्वे पञ्चशतयोजनायामविष्कम्भस्य द्वादशयोजन - मध्यभागस्य क्रमश उच्छायपरिहाण्या पर्यन्तभागे द्विगव्यूतोच्छ्रितस्य द्विगव्यूतोच्छ्रिताभिः पञ्चशतधनुर्विस्तीर्णाभिः पद्मवरवेदिकाभिः परिक्षिप्तस्य, जम्बू आदिकों का निरूपण करते हैं-
" जंबू णं सुदंसणा अड्ड जोयणाई " इत्यादि
टीकार्थ --जम्बू यह वृक्ष विशेषका नाम हैं, इसके आकारवाली जो सर्व रत्नमयी पृथिवी है वह भी जम्बू ऐसी कही जाती है, इस जम्बूसे युक्त होनेके कारण यह द्वीप जम्बूद्वीप कहा गया है, इस जम्बू की जिसका दूसरा नाम सुदर्शना है, स्थिति इस प्रकार से है, उत्तर कुरुके पूर्वार्ध में स्थित शीता महानदी के पूर्वमें पांचसौ योजन के आयाम विष्कम्भवाली एक पीठ हैं। यह पीठ १२ योजनके मध्य भागवाली है एवं क्रमशः उच्छ्रायकी - ऊ चेपने की हीनतासे पर्यन्त भागमें द्विगव्यूति प्रमाण ऊँची हैं, तथा यह द्विगव्यूति प्रमाण ऊंची एवं पांचसौ વાળા જમ્મૂ આફ્રિકાનું નિરૂપણ કરે છે—
66
'जंबू णं सुदंसणा अट्ठ जोयणाइं " त्याहि
ટીકા”— જ બૂ' આ નામનું એક વૃક્ષ થાય છે. તે જમૂના આકારવાળી જે સરત્નમયી પૃથ્વી છે તેને પણુ જ બૂ કહેવામાં આવે છે. આ જબૂથી યુક્ત જે દ્વીપ છે તે દ્વીપને જમૂદ્રીપ કહે છે. આ જબૂતુ. બીજું નામ સુદર્શના છે. તેની સ્થિતિ આ પ્રમાણે છે-ઉત્તર કુરુના પૂર્વાધમાં આવેલી શીતા મહા નદીની પૂર્વે ૫૦૦ યેાજનના આયામ અને વિક’ભવાળી એક પીઠ ૧૨ ચેાજનના મધ્યભાગવાળી છે. મધ્યભાગથી છેડા તરફ જતાં તેની ઉચાઈ કમશઃ ઘટતાં ઘટતાં છેડાના ભાગમાં એ ગભૂતિ (કાશ ) પ્રમાણુ થઇ જાય છે. તે એ ગબ્યૂતિ પ્રમાણ ચાઇની અને ૫૦૦ ધનુષપ્રમાણ વિસ્તારવાળી એક પદ્મવરવેદિકાથી
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૫
