________________
सुधा टीका स्था०७ सू०३५ शक्रेश। नयोरप्रमहिषी संख्या- स्थितिनिरूपणम् ६८७ वरुणस्य = पश्चिम दिक्पालस्य महाराजस्य = प्रचुरशोभाशालिनः सप्त अग्रमहिष्यो वोष्याः । तथा देवेन्द्रस्य देवराजस्य ईशानस्य = ईशानकल्पाधिपस्य औदीच्येन्द्रवि शेषस्य आज्ञायां स्थितस्य सोमस्य = पूर्वदिक्पालस्य सप्ताग्रमहिष्यो बोध्याः । तथाईशानेन्द्राज्ञावर्तिनो यमस्य - दक्षिण दिवपालस्य सप्ताग्रमहिण्यो बोध्याः ।। सू०३५ ।।
-
मूलम् - ईसाणस्स णं देविंदस्स देवरन्नो अभितरपरिसाए देवाणं सत्त पालिओ माई ठिई पण्णत्ता । सक्कस्त णं देविदस्त देवरन्नो अग्गमहिसीणं देवीणं सत्त पलिओ माई ठिई पण्णत्ता | लोहम्मे कप्पे परिग्गहियाणं देवीणं उक्कोसेणं सत्त पलिओयमाई ठिई पण्णत्ता ॥ सू० ३६ ॥
टीकार्थ- देवों के बीच में ऐश्वर्य सम्पन्न होने से देवेन्द्र एवं देवों के अधिपति होने से देवराज ऐसे सौधर्म कल्प के अधिपति दाक्षिणात्येन्द्र विशेष की आज्ञा में स्थित पश्चिम दिक्पाल वरुण हैं, ये प्रचुर शोभाशाली हैं अतः इन्हें महाराज कहा गया है, ईशानकल्प के अधिपति ईशान हैं ये उत्तर दिशा के इन्द्र हैं, इनकी आज्ञा में सोम महाराज रहते हैं, ये पूर्व दिशा के अधिपति हैं। दक्षिण दिशा के अधिपति यमलोकपाल हैं, ये भी ईशानेन्द्र की आज्ञा में रहते हैं । इन सब लोकपालों की ७-७ अग्रमहिषियां कही गई हैं || सूत्र ३५ ॥
ટીકા –દેવેન્દ્ર દેવરાજ ઈશાનના લેાકપાલ યમ મહારાજને પશુ સાતઅશ્રમદુિષીએ છે. શક્ર દક્ષિણનિકાયના દેવેનેા અધિપતિ હોવાથી તેને દેવરાજ તે’ દક્ષિણનિકાયના દેવાને અધિપતિ હોવાથી તેને ‘ દેવરાજ ’ વિશેષણલગાડવુ' છે. વળી બધા દેવેમાં તે વિશેષ ઐશ્વય સપન્ન હાવાથી તેને ‘દેવેન્દ્ર’ વિશેષણ લગાડયું છે, ઇશાન કલ્પના અધિપતિ ઈશાન છે. તે ઉત્તરનિકાયના देवान! अधिपति छे. तेने 'हेवेन्द्र' याने 'देवरा"' या विशेषथे। લગાડવાનું કારણ પણ ઉપર પ્રમાણે જ સમજવું. દક્ષિણાનિકાયના અધિપતિ શકની આજ્ઞામાં સ્થિત એવા પશ્ચિમ દિશાના જે દિક્પાલ છે તેનું નામ વરુણુ છે. તે અત્યંત શૈાભાશાલી હાવાથી તેને અહીં ‘વરુણુ મહારાજ ’ કહેવામાં આવેલ છે. દેવેન્દ્ર દેવરાજ ઇશાનના એક લેાકપાલનું નામ સામ મહારાજ છે. તેઓ પૂર્વ દિશાના અધિપતિ છે. તેમના ખીજા લેાકપાલનું નામ યુમ મહારાજ છે. તેઓ દક્ષિણ દિશાના અધિપતિ છે. આ વરુણ, સામ અને યમ નામના લેાકપાલાને સાત સાત અગ્રમહિષીએ છે. ! સૂ. ૩૫ ॥
श्री स्थानांग सूत्र : ०४
