________________
सुधा टीका स्या ७ सू० २७ दर्शनस्वरूपनिरूपणम् नीयभेदानां क्षपक्षयोपशमोद येभ्यः समुत्पद्यते तथाविधरुचिस्यमाचेति । चक्षुर्दर्शनादिवतुष्टयं तु दर्शनावरणीयभेदवतुष्टयस्य क्षयोपशमक्षयाभ्यां समुत्पद्य ते सामान्यग्रहणं स्वभावं चेति। अत्र श्रद्वानसामान्पग्रहणयोर्दर्शनशब्दप्रतिपाद्यत्वाद् दर्शनं सप्तविधमुक्तमिति बोध्यम् ।। मू० २६ ।।
अनन्तरं केवलदर्शनमुक्तं, तच्च छद्मस्थावस्थायां अनन्तरं भवतीति छयस्थ पतिबद्धं मूत्रमाह
__ मूलम् छ उमस्थवीयरागे णं मोहणिज्जयनाओ सत्त कम्म. पयडीओ वेएइ, तं जहा--णाणावराणिज १ दंसणावरणिज्जं ३, येणियं ३ आउयं ४, नाम ४ गोयं ६ अंतराइयं ७॥सू०२७॥
छाया-छद्मस्थवीतरागः खलु मोहनीयवर्जाः सप्त कर्मप्रकृतीवेदयति, तद्यथा-ज्ञानावरणीयं १, दर्शनावरणीयं २, वेदनीयम् ३, आयुः ४ नाम ५, गोत्रम् ६ अन्तरायिकम् ७ ॥ सू० २७ ॥ मिश्र ये तीनों भी दर्शन दर्शनमोहनीय कर्मके भेदोंके क्षयसे क्षयोपशमसे और उद्यसे उत्पन्न होते हैं । क्योंकि इनका स्वभाव तथाविध रुचि रूप होता है । तथा-चक्षुदर्शनादि चतुष्टय तो दर्शनावरणीय कर्मके जो चार भेद हैं, उनके क्षय और उपशमसे उत्पन्न होते हैं, इनका स्वभाव सामान्य रूपसे पदार्थों को ग्रहण करनेका होता है। यहां पर श्रद्धान एवं सामान्य ग्रहण ये दोनों दर्शन शब्दके द्वारा कहेजाते हैं इसलिये दर्शन सात प्रकारका कहा गयाहै ऐसा जानना चाहिये ॥१०२७।।
कारके मूत्रमें अन्तमें केवल दर्शन कहा गया है-सो वह छद्मस्था. वस्थाके जाने के बाद यहां होताहै, इसलिये सूत्रकार अव छद्मस्थावस्थासे ભયથી, ક્ષયપશમથી અને ઉદયથી ઉત્પન્ન થાય છે, કારણ કે તેમને સ્વભાવ તથાવિધ ( તે પ્રકારની) રૂચિ રૂપ હોય છે. તથા ચક્ષુર્દશનાદિ બાકીના ચાર દર્શન તે દર્શનાવરણીય કર્મના જે ચાર ભેદ છે તેમના ક્ષય અને ઉપશમથી ઉત્પન્ન થાય છે. તેમને સ્વભાવ સામાન્ય રૂપે પદાર્થોને ૨૩ણ કરવાનો હોય છે. અહી “દર્શન” પદ શ્રદ્ધા અને સામાન્ય ગ્રહણનું વાચક છે, તેથી દર્શન સાત પ્રકારનું કહેવામાં આવ્યું છે, એમ સમજવું. સુરા
આગલા સૂત્રના અન્ત ભાગમાં કેવલદર્શનનો ઉલ્લેખ થયે છે. છા સ્થાવસ્થા દૂર થયા બાદ જ કેવલદર્શનની પ્રાપ્તિ થાય છે. તેથી હવે સૂત્ર કાર છસ્થાવસ્થા સાથે સંબંધ ધરાવતા સૂત્રનું કથન કરે છે---
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
