________________
स्थानाङ्गसूत्रे
६३४ गीतविचारः प्रस्तुतः, अतः कीदृशी स्त्री कथं गायति ? इति पृच्छति- केसी गायइ ' इत्यादिना कीदृशी स्त्री मधुरं मधुरस्वरेण गायति ? च-पुनः कीदृशी स्त्री खरं-खरस्वरेण रूक्षं-रूक्षस्वरेण च गायति ? कीदृशी स्त्री चतुरं-चातुर्येणगीतशास्त्रोक्तयथाविधिस्वरविधानेन गायति ? कीदृशी च स्त्री पिलम्बमन्थरस्वरेण गायति ? कीदृशी च स्त्री द्रुतं द्रुतस्वरेण गायति ? ॥२९॥ कीदृशी स्त्री पुनः विस्वरंचिकृतं स्वरं कृत्वा गायति । उत्तरयति-'सामा' इत्यादिना। व्याख्या स्पष्टा । नवरं-पिङ्गला-कपिला इति ॥ ३० ॥ सप्तस्वरसीभरम् ' इति
“केसी गायइ महुरं" इत्यादि यहां गीतका विचार प्रस्तुत है, अतः कैसी स्त्री किस प्रकारसे गाती जाती है, इस बातको पूछनेके अभिप्रायसे शिष्य प्रश्न करता है-हे भदन्त कैसी स्त्री मधुर स्वरसे गाती है ? कैसी स्त्री खर स्वरसे गाती है ? कैसी स्त्री रूक्ष स्वरसे गाती है ? कैसी स्त्री गीत शास्त्रोक्त यथाविधि स्वर विधान से गाती है ? कैसी स्त्री मन्थर स्वरसे गाती है ? कैसी स्त्री द्रुत स्वरसे गाती है ? और कैसी स्त्री विकृत स्वर करके गाती है ? । २९॥ इत्यादि प्रश्नोंकासमाधान निमित्त सूत्रकार कहते हैं-" सामा गायइ महुरं” इत्यादि।
श्यामा स्त्री मधुर स्वरसे गाना गाती है, काली स्त्री खर और रुक्ष स्वरसे गाना गाती है, गौरी स्त्री चतुर गीत शास्त्रोक्त यथाविधि खर विधानसे गाती है, कानी स्त्री मन्थर (विलम्ब) स्वरसे गाती है, और अन्धी स्त्री द्रुत ( जल्दी २ ) स्वरसे गाती है ॥३०॥ आपामा मावे छ. “ केसी गायइ महुर" त्याहीत अधि२ या હાવાથી કઈ સ્ત્રી કયા પ્રકારે ગાય છે તે જાણવાને માટે શિષ્ય નીચે પ્રમાણે પ્રશ્ન પૂછે છે-“હે ભગવન ! કેવી સ્ત્રી મધુર સ્વરે ગાય છે? કેવી સ્ત્રી પર (કર્કશ) સ્વરે ગાય છે? કેવી સ્ત્રી રૂક્ષ સ્વરે ગાય છે? કેવી સ્ત્રી શાસ્ત્રોક્ત વિધિ અમારી ગાય છે? કેવી સ્ત્રી મથર સ્વરે ગાય છે? કેવી સ્ત્રી કુત સ્વરે ગાય છે? અને કેવી સ્ત્રી વિકૃત સ્વર કરીને ગાય છે?
___ प्रश्नाने उत्तर सूत्रधारे “सामा गायइ महुरं" त्यादि स्त्री દ્વારા નીચે પ્રમાણે આપે છે–સ્થામા–સ્ત્રી મધુર સ્વરે ગીત ગાય છે. કાળી આ ખર અને રૂક્ષ સ્વરે ગીત ગાય છે. ગોરી સ્ત્રી શાસ્ત્રોક્ત પદ્ધતિથી ગીત ગાય છે. કાણી સ્ત્રી મન્થર (વિલખ) સ્વરે ગાય છે, અને આંધળી સ્ત્રી કત (જલ્દી જલદી) સ્વરે ગીત ગાય છે. તથા કપિલા સ્ત્રી વિસ્વરે ગીત ગાય છે,
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
