________________
सुघाटोका स्था०७ सू०१४ सप्तस्वरनिरूपणम् उक्तं च-" गत्वा नाभेरधोभागं, बस्ति प्राप्योर्ध्वगः पुनः ।
धावन्निह च यो याति, कण्ठदेशं स धैयतः ॥ १॥ इति । तथा-निषादः-निषीदन्ति स्वरा यस्मिन् स निषादः । उक्तं च
" निषीदन्ति स्वरा यस्मिन् , निषादस्तेन हेतुना।
सर्वाश्चाभिभवत्येष निषादस्तेन हेतुना ॥ १॥” इति । तदेवं सप्त-सप्तसंख्यकाः स्वरा:-जीवाजीवाश्रया ध्वनिविशेषाः व्याख्याताः= तीर्थङ्करगणधरैः कथिता इति ।
ननु कार्य कारणाधीनं, जिह्वा च स्वरस्य कारणम् , सा तु द्वीन्द्रियादित्रसजीवानामसंख्येयत्वात् असंख्येया, ततश्च स्वराणामप्यसंख्येयत्वं वक्तव्यमिति सप्त
" गत्वा नाभेरधो भागं" इत्यादि ।
नाभिके अधोभाग पर पहुँच कर और फिर बस्ति पर आकर जो वायु कण्ठदेश पर आता है यह धैवत है । निषाद स्वर के विषय में ऐसा कहा गया है--" निषोदन्ति स्वरा यस्मिन्" इत्यादि ।
जिप्समें अन्य स्वर ठहरते हैं-विश्राम पाते हैं और जो अन्य स्वरों को पराभूत कर देता है-यह विषाद स्वर है । इस प्रकार के ये सात स्वर जीव और अजीव के ओश्रय भून ध्वनि विशेष रूप होते हैं। ऐसा तीर्थकर एवं गणधरोंने कहा है।
शंका--कारण के आधीन कार्य होता है इस नियम के अनुसार जिहा जब स्वर का कारण है तो फिर वे जिहाएँ दो इन्द्रिय आदि त्रस जीचो में की असंख्यातता होने के कारण, असंख्यात होनी है, अतः
“ गत्वा नाभेरधोभागं " त्यादि.
નાભિના-અધભાગ પર પહોંચીને અને પછી બતિ પર આવીને જે વાયુ કંઠ પ્રદેશ પર આવીને જે સ્વર ઉત્પન્ન કરે છે તેને પૈવતસ્વર કહે છે. નિષાદ વરના વિષયમાં એવું કહ્યું છે કે :
" निषीदन्ति स्वरा यस्मिन् " त्यादि.
જેમાં અન્ય સ્વરે વિશ્રામ પામે છે અને જે અન્ય સ્વરને પરાભૂત કરી નાખે છે, તે સ્વરનું નામ નિષાદ પર છે.
આ પ્રકારના આ સાત સ્વર છે અને અજીમાં આશ્રયભૂત દવનિ. વિશેષ રૂપ હોય છે.
શંકા-કાર્ય કારણને આધીન હોય છે, આ નિયમ અનુસાર જિહવા જે સવારમાં કારણભૂત હોય તે દ્વીન્દ્રિય આદિ ત્રસ જીવે અસંખ્યાત લેવાને કારણે જિહવાઓ પણ અસંખ્યાત જ હેવી જોઈએ. જે જિહવાઓ અસ.
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
