________________
५९०
स्थानाङ्गसूत्रे
66
न सन्ति ते, सामान्यादर्थान्तरत्यात् खपुष्पवत् । अथानर्थान्तरभूताः, तहिं सामान्यमात्र ते, तद्व्यतिरिक्तत्वात् तत्स्वरूपवदिति । तदुक्तम्सदिति भणियम्मि जहा सच्चस्थाणुष्पवत्तए बुद्धी । तो सव्वं तम्मत्तं, नत्थि तदत्थंतरं किंचि ॥ १ ॥ कुंभो भावाऽणभो, जड़ तो भावो अहमहाऽभावो । एवं पडादयो वि हु, भावाऽनन्नंति तम्मत्तं ॥ २ छाया - सदिति भणिते यस्मात् सर्वत्रानुवर्तते बुद्धिः ।
ततः सर्व तन्मात्रं नास्ति तदर्थान्तरं किंचित् ॥ १ ॥ कुंभो भावादनन्यो, यदि ततो भावोऽथान्यथा अभावः । एवं पादयोऽपि खलु भावादनन्या इति तन्मात्रम् ॥ २ ॥ इति । अयमर्थः - ' सत् ' इति भणिते-उक्ते सति यस्मात् सर्वत्र = सर्वेषु पदार्थेषु बुद्धि: अनुप्रवर्त्तते, सर्वोऽपि पदार्थः सत्तात्वेनानुगतो भवतीति भावः । ततः = में इस नय का ऐसा कहना है कि विशेष सामान्य से भिन्न हैं याअभिन्न हैं, यदि सामान्य से वे भिन्न होने के कारण स्वतंत्र सत्ता ही सिद्ध नहीं हो सकती है - और यदि वे सामान्य से अभिन्न हैं - तो इस स्थिति में वे विशेष न कहलाकर सामान्य ही कहलावेंगे-जैसे सामान्यका स्वरूप सामान्य से अभिन्न होने के कारण सामान्य कहलाता है । कहा भी है- “ सदिति भणियम्मि " इत्यादि ।
(6
66
"
जब सत् " इस प्रकार कहा जाता है तब समस्त पदार्थों में सत्ता होने के कारण उनका सत् इस पद से ग्रहण हो जाता કરતા નથી. આ વિષયને અનુલક્ષીને આ નયની એવી માન્યતા છે કે વિશેષ સામાન્ય કરતાં ભિન્ન છે, કે અભિન્ન છે તે પ્રશ્નના વિચાર કરવા જોઇએ. જો સામાન્ય કરતાં તે ભિન્ન હેાય તેા તેમની જે સ્વતંત્ર સત્તા હાવી જોઇએ, તે સિદ્ધ થવી જોઇએ, પરન્તુ તેમની સ્વતંત્ર સત્તા ( અસ્તિત્વ ) તે સિદ્ધ થતી નથી, અને જો તેએ સામાન્ય કરતાં અભિન્ન હાય, તા આ સ્થિતિમાં તેમને વિશેષ રૂપે ઓળખવાને બદલે સામાન્ય રૂપે જ ઓળખવા જોઈએ, જેવી રીતે સામાન્યનુ' સ્વરૂપ સામાન્ય કરતાં અભિન્ન હાવાને કારણે તેમને સામાન્ય જ કહેવાય છે એ જ પ્રમાણે વિશેષેાને પણ સામાન્ય રૂપ જ માનવુ* हमे पशु छे " सदि ति भणियम्मि ” त्याहि-क्यारे "
सत् આ પ્રકારે કહેવામાં આવે ત્યારે સમય પદાર્થોમાં સત્તા ( અસ્તિત્વ ) હોવાને કારણે તેમનું ‘ સત્' આ પદ દ્વારા ગ્રહણ થઈ
"
श्री स्थानांग सूत्र : ०४
