________________
४५०
स्थानाशस्त्रे तथा-एतस्य संबन्धिनोऽपि मामुक्तवन्तो-यदयं दासोऽस्तीति । एवं तेनोक्ते आचार्यः प्राहगाथा-केइ सुरूव दुरूवा, खुज्जा वडमा य बाहिरप्पाया।
नहु ते परिभवियव्वा, वयणं च अगारियं वोतुं ॥३॥ छाया-केपि सुरूणाः कुरूपाः कुज्जा वडभाश्च वाद्यपादाः।
न खलु ते परिभवितव्याः , वचनं च अनार्य वक्तुम् ॥ ३॥ अयमर्थः-इह नामकर्मोदयवैचित्र्यात् केचित् नीचकुलोत्पन्ना अपि दासादयः सुरूपा भवन्ति । केचित् पुनः राजकुलोत्पन्ना अपि कुरूपा अर्थात् कुन्जा वामना बाह्यपादाश्च भवन्ति । अतस्ते न खलु-नैव परिमवितव्याः-तिरस्करणीयाः। न च तेषां विषयेऽनार्य वचनं वक्तुमुचितमिति । ३ । ___ एक्माचार्येणोपदिष्टोऽपि क्षुल्लको रत्नाधिकविषये दासत्यमेव साधयति । ही स्पष्ट रूपसे यह प्रकट कर रहे हैं, कि यह खरक-दास है, तथा इसके जो सम्बन्धी जन हैं, उन्होंने भी मुझसे यही कहा है कि यह दासहै, इस प्रकार जब क्षुल्लकने आचार्यसे कहा तब वे कहने लगे-" के सुरूव दुरूवा" इत्यादि ।
हे क्षुल्लक संसारमें नामकर्मके उदयकी विचित्रताको लेकर कितनेक नीच कुलमें उत्पन्न हुए दासादिजन सुरूपवाले होते हैं, और कितनेक राजकुलमें उत्पन्न हुए भी जन कुरूप अर्थात् कुब्ज वामन एवं बायपादवाले होते हैं अतः ऐसे व्यक्ति न तिरस्करणीय होते हैं, और न उनके प्रति अनार्य वचनका प्रयोग शोभनीय होता है--
इस प्रकारसे आचार्यके द्वारा समझाया गया भी वह क्षुल्लक તે દાસ છે. વળી તેમના જે સંબંધીઓ છે તેમણે પણ મને કહ્યું છે કે તે દાસ છે” તે ક્ષુલ્લકની આ પ્રકારની દલીલો સાંભળીને તે આચાર્યો તેને કહ્યું
" केइ सुरूव दुरूवा" छत्याहि--
“હે ક્ષુલ્લક ! સંસારમાં નામકર્મના ઉદયની વિચિત્રતાને લીધે નીચ કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલા કેટલાક દાસાદિ જન પણ સૌદર્ય સંપન્ન હોય છે અને રાજકુળ આદિ ઉત્તમ કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલા કેટલાક લોકે કદરૂપાં (દૂધ આદિ વિકૃત શરીરવાળા, વામન રૂપ, લાંબા પગવાળાં) પણ હોય છે. તેથી એવા લેકે તિરસ્કારને પાત્ર નથી અને એવા લેકે માટે આવા કઠેર વચનો મેલવા તે કોઈ પણ રીતે યોગ્ય નથી.”
આચાર્ય દ્વારા આ પ્રમાણે સમજાવવામાં આવ્યા છતાં પણ જે તે
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
