________________
सुधा टीका स्था०६ सू०४० क्षुद्रप्राणिस्वरूपनिरूपणम्
३९७ " पुढवी आउवणस्सइ,-गब्भयपज्जत्तसंखजीवीसु ।
सग्गच्चुयाणयासो, सेसा पडिसेहिया ठाणा ॥ १ ॥" छाया-पृथिव्यच्चनस्पति गर्मजपर्याप्तसंख्यजीविषु ।
स्वर्गच्युतानां वासः शेषाणि प्रतिषेधितानि स्थानानि ॥१॥ इति । संमृच्छिमपथेन्द्रियतिबग्योनिकानां तु पश्चेन्द्रियत्वेऽपि मनसोऽभावेनाविवेकितया निर्गुणत्वात् क्षुद्रत्वं बोध्यमिति ॥ मू० ४० ॥
पइविधाः क्षुद्राः प्राणिनः प्रोक्ताः, तेषां विराधना यथा न भवेत्तथा साधुमिमिक्षाचर्या कर्तव्येति प्राप्तायसरां गोचरचयाँ षड्विधत्वेन निरूपयति
म्लम्-छव्विहा गोयरचरिया पण्णता, तं जहा-पेडा १, अद्धपेडा २, गोमुत्तिया ३, पतंगवीहिया ४, संयुकावट्टा ५, गंतुं पञ्चागया ६ ॥ सू० ४१ ॥ उत्पत्ति होती है, और जहां नहीं होती है यह बात इस गाथा द्वारा व्यक्त की गई है-" पुढवी आउ वणस्सइ" इत्यादि।
पृथिवीकायिकमें अएकायिकमें वनस्पतिकायिकमें एवं गर्भज पर्याप्त संख्यात वर्षकी आयुवालों में स्वर्गसे च्युत हुए जीवोंकी-देवोंकी उत्पत्ति होती है। संभूच्छिम तिर्यश्च पञ्चेन्द्रियोंमें जो देवोंकी उत्पत्ति होनेका निषेध किया गया है, सो उसका कारण ऐसा है, कि उनमें पंचेन्द्रियता होने पर भी मन का अभाव रहता है, अतः इससे उनमें अवि. वेकताके कारण निर्गुणता होनेसे क्षुद्रता रहती है। इस तरह सूत्रनिर्दिष्ट क्षुद्र जीयोंमें देवोंकी उत्पत्ति नहीं होती है । सू० ४० ॥ એ વાત પ્રકટ કરવામાં આવી છે કે દેવોની ઉત્પત્તિ કયાં કયાં થાય છે અને यो थती नथी. “ पुढवी आउ वणस्सइ” त्याह--
પૃથ્વીકાયિકમાં, અપૂકાયિકમાં, વનસ્પતિકાયિકમાં, અને ગર્ભજ પર્યાપ્ત સંખ્યાત વર્ષના આયુવાળ માં દેવકમાંથી ચુત થયેલા જીવોની (वानी) उत्पत्ति थाय छे-अन्यत्र यती नथी. सभूमि तिय" ५३न्द्रચોમાં દેવોની ઉત્પત્તિ થતી નથી, એવું જે કહેવામાં આવ્યું છે તેનું કારણ એ છે કે તેઓ પંચેન્દ્રિય હોવા છતાં પણ તેમનામાં મનને અભાવ હોય છે. તેથી તે જેમાં અવિવેકતાને કારણે નિર્ગુણતા હોવાને લીધે ક્ષુદ્રતા હોય છે. આ રીતે સૂવનિર્દિષ્ટ ક્ષુદ્રજીમાં દેવોની ઉત્પત્તિ થતી નથી, मेम सभा '. ॥ सू. ४० ॥
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૪
