________________
३१४
स्थानाइसने टीका--'छट्टाणाई' इत्यादि--
षट स्थानानि सर्वजीयानां सुलभानि नो भवन्ति कानि तानि स्थानानि ? इत्याह-तद्यथा-मानुष्यको-मनुष्यसम्बन्धी भवो-जन्म न सुलभो भवति । तदुक्तम्___॥ ननु पुनरिदमतिदुर्लभमगाधसंसारजलधिविभ्रष्टम् ।
___ मानुष्यं खद्योतकतडिल्लताविलसितप्रतिभम् " ॥ १ ॥ इति । इति प्रथमं स्थानम्।
तथा-आर्य क्षेत्रे अर्द्धषड्विंशतिजनपदरूपे जन्म-उत्पत्तिः सुलभं न भवति । तदुक्तम्--- " सत्यपि च मानुषत्वे, दुर्लभतरमार्यभूमिसंभवनम् ।
यस्मिन् धर्माचरणप्रवणत्यं प्राप्नुयात् प्राणी " ॥१॥ इति । इति द्वितीयं स्थानम् । तरहसे कायसे स्पर्शनता ६ मनुष्यभव सुलभ नहीं होता है, यह बात इस प्रकारसे प्रकट की गई है-" ननु पुनरिदमति दुर्लभम्" इत्यादि।
जिस प्रकारसे अगाध संसार समुद्र में पतित हुए रस्नका पुन: मिलना अति दुर्लभ है, इसी प्रकारसे प्राप्त किये गये इस मनुष्य जन्मका नष्ट हो जाने पर पुनः मिलना भी बडा दुर्लभ है, यह मनुष्यजन्म खद्योत और विद्युत्की चमकके जैसा देखते २ नष्ट हो जाता है, आर्यक्षेत्र में जन्म मिलना सुलभ नहीं है, सो इस विषय में ऐसा समझाया गया है-" सत्यपि च मानुषत्वे " इत्यादि।
मनुष्य जन्मके मिल जाने पर भी आर्य भूमिमें जन्म धारण करना इस जीवको महादुर्लभ है, क्योंकि इस जीवको धर्माचरण करनेमें સારી રીતે સ્પર્શના. મનુષ્યભવની પ્રાપ્તિ સુલભ નથી, એ વાતનું નીચેની या २६ प्रतिपादन ४२५ामा मा०यु छ : " ननु पुनरिदमतिदुर्लभम्" त्याle
જેમ અગાધ સમુદ્રમાં પડી ગયેલા રનની ફરીથી પ્રાપ્તિ થવી દુર્લભ ગણાય છે, એ જ પ્રમાણે પ્રાપ્ત થયેલા આ મનુષ્ય જન્મને વ્યર્થ ગુમાવી બેસવાથી ફરી તેની પ્રાપ્તિ થવી ઘણી જ દુર્લભ ગણાય છે. આગિયા અને વિજળીની ચમક જેમ જોત જોતામાં નષ્ટ થઈ જાય છે, તેમ મનુષ્ય જન્મ પણ જોતજોતામાં નષ્ટ થઈ જાય છે.
આર્યક્ષેત્રમાં જન્મ થ, તે પણ દુર્લભ છે. આ વાત નીચેના સૂત્ર द्वारा पुष्ट ४२पामा मापी छ. " सत्यपि च मानुषत्वे" त्याह-.
કદાચ મનુષ્ય જન્મ મળી જાય, તે પણ આર્યભૂમિમાં જન્મ ધારણ કરવાનું તે આ જીવને માટે ઘણું જ દુર્લભ ગણાય છે, કારણ કે ધર્માચરણ
(१) ननु-निश्चये।
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
