________________
-
-
-
-
-
३०४
स्थानाङ्गसूत्रे चानाभोगनिवर्तितं भवतीति । इति चतुर्थ स्थानम् । तथा न कश्चित् शक्नोति परमाणुपुद्गलं छेत्तुं खङ्गादिना द्विधाकर्तुम् , भेत्तुं सूच्यादिना विदारयितुं, अग्निकायेन समादग्धुं भस्मसात् कर्तुं वेति पञ्चमं स्थानम् । तथा न कश्चित् शक्नोति लोकान्ताद बहिर्गमनायेति षष्टं स्थानम् ।। मू० ५ ।।
जीवम् अजीपं कर्तु मित्युक्तमिति जीवपस्तावात्सम्प्रति तस्यैव पड भेदानाह
मूलम्-छज्जीवनिकाया पण्णता, तं जहा-पुढधिकाइया जाव तसकाइया ॥ सू०६॥
छाया-पड जीवनिकायाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-पृथिवीकायिका यावत् त्रसका. यिकाः ॥ मू० ६॥ है, कि अपनी इच्छाके अनुसार कृत कर्मका वेदन करना और कृतकर्मका वेदन नहीं करना ऐसी ऋद्धि आदिवाला कोई भी जीव नहीं है । सर्वज्ञके ये दो आभोग निर्वर्तित होते हैं । ऐसा यह चतुर्थ स्थान है। पांचवां स्थान ऐसा है, कि कोई भी जीव ऐसी ऋद्धि आदिवाला नहीं है, जो परमाणुपुद्गलको खा आदि द्वारा टुकडे कर सके या उसका सूची आदि द्वारा विदारण कर सके या अग्नि द्वारा उसे जला सके तथा छठा स्थान ऐसा है, कि कोई भी जीव ऐसी ऋद्धि आदिवाला नहीं है, कि जो लोकान्त बाहर जानेके लिये समर्थ हो ।। सू०५ ॥ ___ जीवको अजीव करने के लिये कोई भी समर्थ नहीं है, इत्यादि जो ऊपर के सूत्र में कहा है, सो इसी जीय प्रस्तावको लेकर अब सूत्रकार અનુસાર કૃતકમનું દાન કરવું કે વેદન ન કરવું, એવી ઋદ્ધિ આદિવાળે કઈ જવ તે નથી. આ બને સર્વજ્ઞમાં આભગ નિર્વતિંત હોય છે, અને અન્ય જોમાં અનાગ નિર્વતિત હોય છે, એવું આ ચોથું સ્થાન સમજવું. (પ) કોઈ પણ જીવમાં એવી ઋદ્ધિ આદિને સદ્દભાવ હેતે નથી કે તે પરમાણુ પંડ્રલના ખરા આદિ દ્વારા ટુકડા કરી શકે કે સોય આદિ દ્વારા તેને છેરી શકે, કે અગ્નિ દ્વારા તેને બાળી શકે (૬) કેઈ પણ જીવ એવી અદ્ધિ. વાળે હેત નથી કે જે કાન્તની બહાર જઈ શકવાને સમર્થ હોય. છે સૂ. ૫
આગલા સૂત્રમાં એ ઉલ્લેખ થયે છે કે “ જીવને અજીવ કરવાને કઈ સમર્થ નથી. ” આ જીવન પ્રસ્તાવના અનુસંધાનમાં હવે તેના ૬
श्री. स्थानांग सूत्र :०४
