________________
२०४
स्थानाङ्गसूत्रे तद्ध्यानसामर्थ्यात् स वदनोदरादिविवरपूरणेन संकुचितदेहविभागपत्ति प्रदेशो भवति । तदनन्तरं समुच्छिन्ननियमप्रतिपाति शुक्लध्यान पायन् मध्यमप्रतिपत्त्या इस्वपञ्चाक्षरोच्चारणमात्र कालं शैलेशीकरणं प्रविशति इति । बादरकाययोगनिरोधा. नन्तरं यावत् सूक्ष्मकाययोगं न निरुणद्धि तावत् सयोगिकेवली भवति । अस्यामवस्थायां बादरकाययोगाभावेन अच्छवित्वम् । सूक्ष्मकाययोगनिरोधानन्तरं तु अयोगिकेवली भवति । तत्र तु अच्छवित्वं सुस्थितमेवेति तत्वमिति । इति स्नातकस्य प्रथमो भेदः । अतिवारेभ्यो निर्गतत्वादशवलो द्वितीयः । अकर्माशः-नास्ति कर्मणः अंशः लेशोऽपि क्षपितकर्मत्वाद्यस्य स इति तृतीयः । तथा-संशुद्धज्ञानदर्शनधरः-संशुद्ध-ज्ञानदर्शनान्तरसंपर्कशन्यत्वाद् यद् ज्ञानदर्शनं तस्य धरः= धारकः, अर्हन्-नरामरनमस्कारार्हत्वात् , जिनो जितकषायत्वात् केवली-परिपूर्णरत्नत्रयत्वादिति चतुर्थः । अपरिस्रावी-सकलयोगनिरोधेन निष्क्रियत्यादिति पञ्चमः । इति ॥ सू० ५॥ वदन उदर आदि विवरके पूरण होने से संकुचितदेह त्रिभागवर्ती प्रदेशवाले हो जाते हैं। इसके बाद समुच्छिन्न क्रिया अप्रतिपाती शुक्ल. ध्यानको ध्याते हुए वे मध्यम प्रतिपत्तिसे हस्व पंचाक्षरके उच्चारण मात्र कालतक शैलेशीकरणमें प्रवेश करते हैं। बादर काययोगके निरोधके बाद जब तक सूक्ष्म कोययोगका निरोध नहीं कर लेते हैं, तब तक ये सयोग केवली होते हैं, इस अवस्थामें चादर काययोगके अभावसे उनमें अच्छविता सुस्थितही हो जाती है, इस प्रकारका यह स्नातकका प्रथम भेद है, अशवल यह इसका द्वितीय भेद है इस अवस्थामें वे अतिचारोंसे रहित हो जाते हैं। अकर्माश यह तृतीय भेद है इस अवस्थामें क्षपित कर्मवाले हो जानेसे उनके कर्मों का अंश तक मी नहीं रहता है। संशुद्ध ज्ञान दर्शनधर यह चतुर्थभेद है, इस अवस्थामें હોય છે. તે ધ્યાનના સામર્થ્યથી તેઓ વદન. ઉદર આદિ વિવર પૂરણ થવાથી સંકુચિત દેહવાળા-ત્રિભાગવતીય પ્રદેશનાળા થઈ જાય છે. ત્યાર બાદ સમુચ્છિન્ન ક્રિયા અપ્રતિપાતી શુકલયાનને ધરતા થકાં તેઓ મધ્યમ પ્રતિપત્તિ વડે પાંચ હસ્વાક્ષરોના ઉચ્ચારણ પ્રમાણકાળ સુધી જ શૈલેશીકરણમાં પ્રવેશ કરે છે. ખાદર કાયયોગને નિરાધ કર્યા બાદ જ્યાં સુધી તેઓ સૂક્ષ્મ કાયયોગને નિરોધ કરી લેતા નથી ત્યાં સુધી તેઓ સંગ કેવલી જ ગણાય છે. આ અવસ્થામાં તેઓ અતિચારોથી રહિત થઈ જાય છે. (૩) અર્કમાંશ નામને ત્રીજો ભેદ છે. આ અવસ્થામાં તેમના કર્મોને ક્ષય થઈ જવાથી તેમના કર્મોના અંશ પણ
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૪
