________________
सुधा टीका स्था०४४०३ सू०१९ चतुष्प्रकारकपुरुषजातनिरूपणम्
७१
करोति, आचार्योग्लानो वा २। तथा-एको वैयावृत्त्यं करोत्यपि प्रतीच्छत्यपि, स च स्थविरविशेषः ३, तथा एको वैयावृत्यं नो करोति नो प्रतीच्छति, स च जिनकल्पिकादिः ४, इति ।
" चत्तारि पुरिसजाया " इत्यादि - पुनः पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तद्यथा - एकः पुरुषोऽर्थकर :- अर्थात् करोतीत्येवंशीलस्तथा = राजादीनां दिग्यात्रादौ तोपदेशतो हितप्राप्त्यहितपरिहारादिकारी भवति किन्तु नो मानकरः- मानंगर्व करोतीत्येवंशीलस्तथा' कथमहमनभ्यर्थितो राजादीनेवं कथयिष्यामीत्यभिमानी न भवति अपितु तद्रहितो भवति, स च सन्मन्त्री नैमित्तिको वा १, नहीं करवाता है, क्योंकि वह व्यक्ति निःस्पृह होता है- १ कोई एक अपना वैयावृत्य करवाता है पर औरोंका वैयावृत्त्य स्वयं नहीं करता है ऐसा वह यातो आचार्य, या ग्लान होता है - २ कोई एक वैयावृत्य करता भी है और अपना भी वैयावृत्त्य परोंसे करवाता है, ऐसा स्पावर विशेष होता है - ३ कोई एक न तो वैयावृत्य करता है न अपना वैयावृत्य करानाही चाहता है ऐसा जिनकल्पिक आदि होता है ।-४
" चत्तारि पुरिसजाया " - इत्यादि पुनश्च - पुरुष चार कहे गये हैं, जैसे कोई एक पुरुष अर्थकर होता है मानकर नहीं, अर्थात् राजा आदिकों के साथ दिग्यात्रा आदिके समय में उस प्रकारके उपदेश से उनका हित प्रातिकारी और अहित परिहारकारी होता है पर अहङ्कारका करनेवाला नहीं होता है, अर्थात् वह ऐसा अहङ्कार नहीं करता है कि પેાતાનું વૈયાવૃત્ય કરાવતા નથી, કારણકે તે પુરુષ નિઃસ્પૃહ હૈાય છે. (૨) કાઈ વ્યક્તિ એવી હાય છે કે જે અન્યની પાસે પેાતાનું વૈયાનૃત્ય કરાવે છે, પણ પાતે અન્યનું વૈયાવૃત્ય કરતી નથી. આચાય અથવા ગ્લાન ( મોંદા સાધુને આ પ્રકારમાં ગણાવી શકાય. (૩) કાઇ પુરુષ પરનું વૈયાવૃત્ય પશુ કરે છે અને અન્ય દ્વારા પેાતાનું વૈયાવૃત્ય પણ કરાવે છે. સ્થવિર વિશેષને
આ ભાંગામાં સમાવેશ કરી શકાય છે. (૪) કૈાઇ પુરુષ એવે! હાય છે કે જે પરંતુ વૈયાવૃત્ય પણ કરતેા નથી અને પેાતાનું વેયાનૃત્ય કરાવતા પણ નથી, જિન કલ્પિત આદિને આ પ્રકારમાં ગણાવી શકાય છે.
66
चत्तारि पुरिसजाया" पुरुषना नीचे प्रमाणे या यार प्रहार पडे छेકોઈ એક પુરુષ અકર હાય છે પણ માનકર હાતા નથી. એટલે કે દિગ્વિજય આદિ સમયે રાજા આદિને ચેાગ્ય સલાહ આપીને તેમનું હિત કરનાર અને અહિતપરિહારી હોય છે, પણ અહંકાર કરનાર હાતા નથી. આ કથનને
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩
