________________
स्थानाङ्गसूत्रे
छाया - चत्वारो गजाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-युक्तो नामैको युक्तः ४ । एवमेव चत्वारि पुरुषजातानि प्रज्ञप्तानि तद्यथा-युक्तो नामैको युक्तः ४ एवं यथा हयानां तथा गजानामपि भणितव्यं, प्रतिपक्षस्तथैव पुरुषजातानि । सू० १४ । टीका - " चत्तारि गया " इत्यादि - सुगमम् ।
" एवामेव चत्तारि पुरिसजाया " इत्याद्यपि स्पष्टमेव ।
५२
" एवं जहा - हयाणं " इत्यादि - एवम् इत्थं - प्रदर्शितक्रमेणेत्यर्थः, यथा हयानां युक्तादिपदयोजनया प्रत्येकं चत्वारश्वत्वारो भङ्गा भणिताः, तथा = तेन क्रमेण गजानामपि युक्तादि शोभान्तपदचतुष्टययोजनापुरस्सरं प्रत्येकं भङ्गवतुष्टयं भणितव्यम् ।
" पडिवक्खो तहेव पुरिसजाया " पुरुषजातरूपदान्तिकोऽपि तथैव भणितव्यः । सू० १४ ।
मूलम् - चत्तारि जुग्गायरिया पण्णत्ता, तं जहा - पंथजाइ नाममेगे णो उपजाई १, उप्पहजाई णाममेगे णो पंथजाई २, एगे पंथजाई पि उप्पहजाईवि ३, एगे णो पंथजाई णो उपजाई ४, एवमेव चत्तारि पुरिसजाया । सू० १५ ।
61
चत्तारि गया पण्णत्ता " - इत्यादि १४
सूत्रार्थ- गज-हाथी चार प्रकारकेहैं, युक्तयुक्त-१ युक्तायुक्त - २ अयुक्तयुक्त - ३ और अयुक्तायुक्त ४ । ऐसे ही पुरुष जान भी युक्तयुक्त आदि के भेदसे चार कहे गये हैं ४ |
टीकार्थ - हयोंकी युक्तादि पद योजनासे बनाई गई चतुर्भङ्गी के जैसे युक्तादि पदसे लेकर युक्त शोभासम्पन्न तक के पदों की योजना से गजोंकी चतुर्भङ्गी बना लेनी चाहिये । और साथ साथ पुरुष जात भी चार हैं इन सब सूत्रोंका व्याख्यान हयसूत्र जैसा कर लेना चाहिये ॥ सू०१४ ॥
सूत्रार्थ - " चत्तारि गयो पण्णत्ता " त्याहि
गम (हाथी) यार प्रहारना उद्या छे - (१) युक्तयुक्त, (२) युक्तायुक्त, (૩) યુકતયુક્ત અને (૪) અયુક્તાયુક્ત. એજ પ્રમાણે પુરુષના પણ યુક્તયુક્ત આદિ ચાર પ્રકાર સમજવા.
ટીકા અશ્વની જેમ જ યુક્તપરિણત, યુક્તરૂપ અને યુક્ત શેાભાસ'પન્ન, આ પદને યાજવાથી ગવિષયક ખીજી ત્રણ ચતુલ ગી પણ બને છે, એજ પ્રકારની ખીજી ત્રણ ચતુભ'ગી દાન્તિક પુરુષ વિષે चाट्यु समभवी, इयसूत्र (सू. १३) नाव या सूत्रा लायार्थं सभन्यो. सू. १४
શ્રી સ્થાનાંગ સૂત્ર : ૦૩